اقدام ویژه مجلس اول برای سامان پرداخت‌ها/ وزرا و شاهزادگان در زمان محمدعلی شاه چقدر حقوق می‌گرفتند؟

زهرا علی اکبری- مروری بر اسناد به جا مانده نشان می‌دهد بر اساس آنچه در مقدمه بودجه ۱۲۸۹ آمده است، مخارج دربار ایران در آن روزها ۶۷۵ هزار تومان بود که این مبلغ از نظر وزارت مالیه‌ی وقت «گزاف و بی‌وجه» اعلام و تاکید شده است: ملت ایران نسبت به عایدات دولتش، پانزده برابر بیش از انگلیس برای دربار خرج می‌کند.

همه‌ی این‌ها در نهایت سبب شد کمیسیون مالیه در صدد تنظیم لایحه‎ای برآید که در آن ترتیب و قواعد پرداخت حقوق و مستمری مشخص شده باشد.

بر اساس این لایحه مقرر شد محل مواجب مشخص باشد. طبق این لایحه برای شاهزادگان بزرگ، همچون عموها و برادرهای شاه هم مبلغ معینی بالغ بر ۱۲ هزار تومان و دویست خروار جنس مشخص شد. برای وزرا هم پنج تا شش هزار تومان حداعلی حقوق در نظر گرفته شد. نکته اینجاست که با این لایحه کل مبلغ کسر شده از مجموع پرداختی به سیزده نفر حدود ۵۰۰ هزار تومان بود که در زمان خود پول هنگفتی محسوب می‌شد.

بیشتر بخوانید:

نگاهی به اولین اقدام مالی مجلس مشروطه/ محمدعلی شاه قاجار چقدر حقوق می‌گرفت؟

ذوق زدگی ناصرالدین‌شاه از دیدن کازینو برای اولین بار؛ حقیقتا راحتگاه غریبی است، همه چیز در اینجا هست…

برای درک این مصوبه و مبلغ ۱۲ هزار تومان برای شاهزادگان و … باید به وضعیت دریافتی‌های این افراد پیش از تشکیل کمیسیون مالیه در مجلس اول مشروطه اشاره شود. به عنوان مثال شعاع‌السلطنه پیش‌تر به اندازه مالیات قزوین و خمسه یعنی حدود ۱۳۰ هزار تومان نقد و سیصد خرواز غله دریافت می‌کرد. با این مصوبه وی باید به دوازده هزار تومان رضایت می‌داد. این تنها یک نمونه از شاهزادگانی است که محدوده‌ی درآمدشان با پیروزی مشروطه تا این حد کوچک شده بود. از این رو اصلا تعجب آور نیست که چرا مقابله عجیب با مشروطه از سوی این افراد تدارک دیده شد. بر این اساس شعاع‌السلطنه یکی از کسانی است که در همراهی با محمدعلی شاه به مخالفت جدی با مشروطه پرداخت و حتی وقتی محمدعلی شاه برای تصاحب سلطنت به ایران وارد شد شعاع السلطنه با او همراهی کرد.

پس از شکست آن‌ها دولت مشروطه برای کشتن محمدعلی‌شاه و دو برادرش یعنی همین شعاع السلطنه و سالارالدوله جایزه‌ای به مبلغ ۲۵ هزار تومان تعیین کرد و نیرویی برای سرکوب او به ریاست یپرم‌خان اعزام کرد.

نکته اینجاست که حتی شخص شاه نیز از محدود شدن مواجب خود گله داشت و وقتی اعتراض به رییس مجلس را بی‌فایده دید، راه دیگری را در پیش گرفت. محمدعلی‌شاه چاره را در آن دید که حقوق عمله دربار، یعنی قاطرچی‌ها، اصطبل‌داران، فراش‌ها، ساربان، آبدارباشی، مهترها، باغبان‌ها، پیشخدمت‎هاو … را قطع کند تا علیه این نهاد نوپا برآشوبند. این اقدام، اعتراض شماری از این گروه را در پی داشت که نخست به بست‌نشینی در مسجد شیخ عبدالحسین و سپس به بلوایی دامنه‌دار علیه مجلس انجامید.

زنان ناصرالدین شاه چقدر حقوق می‎گرفتند؟

در زمان سلطنت محمدعلی شاه، ساختار حرمسرای قاجاریه تغییر کرده بود و شاه جاکم یک همسر بیشتر نداشت اما نکته اینجاست که در فاصله کوتاهی قبل از مشروطه، زنان دربار ناصرالدین شاه حقوق دریافت می‌کردند. دوست علی‌خان معیرالممالک، در یادداشت هایی از زندگانی خصوصی ناصرالدین شاه، شرحی از میزان حقوق دریافتی زنان ناصرالدین شاه ارائه کرده است. بر اساس اعلام عین‌السلطنه، برادرزاده ناصرالدین شاه وی ۱۱۲ زن در حرمسرای خود داشت که به همراه نوکر و کلفت‌هایشان بیش از ۲۰۰۰ نفر بودند.

دوست علی‌خان معیر الممالک در یادداشت های خود حقوق زنان درجه‌ی اول شاه را ماهانه ۷۵۰ تومان و زن‌های درجه دوم و سوم را بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ تومان اعلام کرده است. حقوق ماهیانه زنان صیغه‌ای ناصرالدین شاه از یکصد تا ۱۵۰ تومان در ماه بود که رقمی بسیار هنگفت را نسبت به آن دوره است. برای قیاس میزان این دستمزد اشاره به این نکته کافی است که قیمت هر راس گوسفند در پایان عهد ناصری ۸ قران و هر من برنج برابر با ۳ کیلو ۳ قران و ۵ شاهی بوده است. قیمت هر من روغن ۶ قران و هر مرغ ۱۵ شاهی بود.

۲۲۳۲۲۳