ایران و مصر پس از چهل سال عادی‌سازی روابط را آغاز میکنند؟
مهسا مژدهی:بیش از چهل سال از قطع روابط ایران و مصر گذشته است و حالا دو کشور بر سر برخی از پرونده های حساس و مهم با یکدیگر گفتگو میکنند. در یک هفته گذشته برخی از رسانه های عربی از گفتگوهایی بین ایران و مصر پرده برداشته اند. روابط دو کشور در چهاردهه گذشته تعریفی نداشته است و هر چند در برهه‌هایی تصمیماتی برای بازگرداندن آن به روال عادی صورت گرفته، اما نتیجه ای نداده است.قاهره در هفته گذشته میزبان یک هیات اطلاعاتی از ایران بود که با مسوولان بلندپایه در دستگاه اطلاعاتی مصر دیدار کرده و به بررسی مجموعه‌ای از پرونده‌های حساس بین دو کشور پرداختند که برای مدت طولانی باعث اختلاف و بحران در روابط بین مصر و ایران شده بود.
در خبرآنلاین با حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه به گفتگو نشسته ایم:
تهران و قاهره بعد از چند تجربه ناموفق دوباره به سراغ گفتگو با هم رفته اند. چرا بعد از مدت ها دوباره بحث مذاکرات بین این دو به راه افتاده است؟
دولت مصر از ابتدای انقلاب اسلامی سیاست متفاوتی در رابطه با ایران اتخاذ کرد. به دلیل اینکه انور سادات رییس جمهور اسبق مصر ارتباط گسترده ای در گذشته با رژیم شاهنشاهی داشت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تقابل با ایران قرار گرفت. بعد از او حسنی مبارک هم همین شیوه را ادامه داد و در طول جنگ ایران و عراق هم کمک‌های زیادی به رژیم صدام داشت. انتظار می رفت که پس از دگرگونی های بعد از ۲۰۱۱ و حاکمیت یک ساله اخوان تغییراتی در سیاست مصر صورت بگیرد. اما مصر همچنان سیاست غیر شفافی را در مورد ایران اتخاذ کرد. دلیل این امر هم این است که مصر با داشتن جمعیتی صد میلیون نفری جمعیتی کم درآمد است که درآمدهایش محدود به گردشگری و استفاده از کانال سوئز به عنوان کانال بین المللی و گرفتن مالیات از کشتی ها و همچنین کشاورزی است. لذا مصر از ناحیه اقتصادی به عربستان و آمریکا وابسته است و سیاست های این کشور تابعی از واشنگتن و ریاض به حساب می آید. برای همین هرگاه ایران به عربستان نزدیک شد، مصر هم سیاست های خود را نسبت به ایران معتدل کرد. اخیرا هم گفتگوهاییی بین ایران و عربستان در بغداد صورت گرفت که به نظر می رسد تاثیرخودش را بر مصر باقی گذاشته. از آنجایی هم که مصر با چالش جدیدی به نام سد النهضه اتیوپی رو به روست سعی می کند تنش های خود را در منطقه کاهش دهد و از ظرفیت ایران هم برای تقابل با اتیوپی استفاده کند. قاهره در صدد است که یک نوع تعادل را در رفتار خودش با تهران ایجاد کند. اما به هر حال سیاست های مصر تابعی از سیاست های عربستان و امریکا خواهد ماند.
گفته می شود که قرار نیست روابط به صورت دیپلماتیک و گسترده وجود داشته باشد و موضوع تنها ایجاد نوعی توازن است. این توازن چگونه می تواند ایجاد شود؟
اقتصاد مصر اقتصاد شکننده ای است . مخصوصا الان که سد النهضه خطر جدی تلقی می شود و جریان سد نیل به این کشور به شدت کاهش پیدا کرده و این برای کشاورزی مصر که تقریبا یک سوم در آمدهای ملی این کشور را تشکیل می دهد به سمت فروپاشی می رود. با توجه به شرایطی که در منطقه است، به نظر می رسد که ریاض در چرخش مصر به سمت ایران نقش دارد و لذا یک نوع کاهش تهاجم از سوی مصر نسبت به ایران را از نظر سیاسی و رسانه ای شاهد هستیم. به ویژه اینکه اتحادیه عرب که مقر آن در قاهره است هم در طول سال های گذاشته سیاست تهاجمی نسبت به ایران داشته است. من فکر می کنم که اگر روابط ایران و مصر به حد قابل قبولی برسد طبیعتا اتحادیه عرب هم در رفتارهای خود نسبت به تهران نوعی از نرمش را نشان خواهد داد. اما به هر حال روابط مصر و ایران به نقطه ای که روابط دیپلماتیک قابل قبولی وجود داشته باشد نخواهد رسید.
ایجاد روابط کجدارو مریز چه اثری بر خاورمیانه خواهد گذاشت؟ مصر در حال برقراری رابطه نزدیک تر با عراق و اردن هم هست و ایا این گفتگوهایی که با ایران هم در حال اجام است را می توان در ادامه همان مذاکرات بغداد دانست؟
روابط مصر و اردن با عراق روابطی است که در چارچوب حوزه کشور های عربی قابل تعریف است. طبیعتا عراق هم کاملا موثر در تعدیل رابطه اعراب با ایران است. اما روابط اقتصادی مصر و ایران همیشه وجود داشته . یعنی روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور خیلی پررنگ تر از رابطه سیاسی است به دلیل اینکه ایران سرمایه گذاری زیادی در حوزه نساجی و صنعتی از زمان های گذشته با این کشور دارد. ایران به همین دلیل یک دفتر حفاظت از منافع دارد که بر روابط اقتصادی نظارت می کند. به نظر می رسد از نظر اقتصادی مصر به تهران باز هم نزدیک تر خواهد شد اما در حوزه سیاسی اوضاع به طور مشابه پیش نمی رود. چرا که مصر یک نگاه کاملا امنیتی نسبت به رابطه با ایران دارد. سه میلیون شیعه در این کشور هستند که قاهره را نگران می کنند و مصر همواره با نگاه بدبینانه ای نسبت به ایران رفتار می کند و همیشه نگاه امنیتی دارد. لذا در حوزه اقتصادی روابط از این هم بهتر می شود اما در حوزه سیاسی روابط ناپایدار ادامه خواهد داشت.
ما شاهد این هستیم که تهران و ریاض صحبت هایی با هم دارند و پالس هایی می دهند. عراق واسطه شده و دو طرف به نظر می آید که مایلند مشکلات را حل کنند. گفتگو با مصر تاثیری هم بر روابط ایران و عربستان خواهد گذاشت؟
برعکس اگر روابط تهران و ریاض بهبود پیدا کند و مذاکرات سه ماهه ایران و عربستان به یک نتیجه و نقطه قابل قبول برسد،تاثیر خود را نه تنها بر مصر بلکه به جهان عرب خواهد گذاشت. چرا که بسیاری از کشورهای عربی رفتارشان تابعی از رفتار عربستان است و هرگاه روابط ایران با ریاض بهبود بیابد، بقیه کشورهای عربی به سمت ایران متمایل خواهند شد. مصر هم از جمله این کشورهاست. طبیعتا سیگنال سبز عربستان به مصر وجود داشته که با توجه به تصمیم ریاض برای گفتگو با ایران قاهره هم می تواند دست به اقدامات مشابه بزند. البته فراموش نکنیم که مصر سیاست های خودش را به طور مطلق با عربستان هماهنگ می کند. هر گاه رابطه بین ایران و عربستان بهبود پیدا کند، مصر هم همین کار را تکرار می کند.
>>> این مطالب را هم بخوانید:
تماس تلفنی اردوغان با شاه سعودی؛دوکشور به ماه‌عسل نزدیکتر شدند
اتحاد عربستان و امارات در حال شکستن است؛چه پیامی برای منطقه دارد؟
ایندیپندنت:اردوغان به سمت همکاری با بشار اسد پیش می‌رود!
۳۱۲ ۳۱۰
