خلیلزاد: در حال شکست خوردن بودیم؛ جز خروج از افغانستان چاره‌ای دیگر نبود

زلمای خلیلزاد، نماینده‌ پیشین آمریکا در امور صلح افغانستان در گفتگو با برنامه GPS فرید زکریا در سی ان ان گفت که “دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین آمریکا به این نتیجه‌ رسیده بود که ما پیروز جنگ افغانستان نیستیم.”

به گفته‌ خلیلزاد در ۷ سال گذشته طالبان پیروز جنگ بوده‌اند. او گفت: جنگ افغانستان به‌گونه‌ تقریبی از دید هر سه رییس‌جمهور آخر آمریکا، جنگ مطلوب برای آمریکا نبوده است.

وی گفت: ترامپ به ارتش اختیار داد تا هر کاری که می‌توانند انجام بدهند تا در مسیر پیروزی قرار بگیریم، اما در نهایت به این نتیجه رسید که ما نه تنها در حال پیروز شدن نیستیم بلکه در حال شکست و از دست دادن مواضع خود هستیم و از این رو تصمیم بر این گرفته شد که این جنگ از نظر اقتصادی خیلی هزینه بر شده است، به خصوص با توجه به تغییر در وضع جهان، ظهور چین، با توجه به از دست رفتن اهمیت افغانستان، هزینه کردن چهل میلیارد دلار در سال در این کشور مناسب نیست. از این رو بود که تصمیم به خروج گرفت و از من خواسته شد که هدایت گفتگوها را به دست بگیرم که نه تنها تضمینی برای خروج آمریکا از افغانستان باشد بلکه تضمین‌های مرتبط با تروریسم نیز از طالبان گرفته شود. همچنین از من خواسته شد تلاش کنم طرف‌های مختلف در افغانستان را به عنوان بخشی از این توافق گرد هم آورده و در نهایت دولتی تشکیل شود که جنگ افغانستان پایان پذیرد.

خلیلزاد افزود: خروج مراحل مختلف داشت و مرحله نخست کاهش نیروها از ۱۵ هزار سرباز و ۲۰ هزار پیمانکار بود که کار پشتیبانی از نیروهای افغان و نیروهای آمریکایی را به عهده داشتند، به ۸۶۰۰ نیرو و بعد به ۴۶۰۰ نفر و در نهایت ۲۵۰۰ نیرو تا زمان پایان کار دولت ترامپ. اما اگر به آن‌ها می‌گفتیم ما خارج نمی‌شویم و همین ۲۵۰۰ نیرو را حفظ می‌کنیم، جنگ با طالبان از سر گرفته می‌شد و باز ارتش مجبور بود برای حفاظت از نیروها و جلوگیری از پیشرفت‌های طالبان نیروی بیشتری اعزام کند.

نماینده سابق آمریکا در روند صلح افغانستان گفت: در واقع باید بگویم در هفت سال گذشته طالبان در حال پیروزی و پیشرفت بود و ما با بیش از ۱۵ هزار نیرو در آن کشور در حال شکست بودیم. دو رئیس جمهور آمریکا و شاید هم بگویم سه رئیس جمهور، گفته بودند که خواهان تشدید درگیری‌ها در این کشور نیستند.

وی درباره انتقادهایی که به شکل خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان وارد می‌شود، گفت: واقعیت این است که هیچ کسی از شکل خروج که اتفاق افتاد، اینکه شاهد آن شکل از هجوم مردم و وحشتی که ایجاد شده بود، رضایت ندارد. خیلی‌ها و از جمله بسیاری در داخل دولت افغانستان می‌گفتند که اگر طالبان وارد کابل شود حمام خون به راه می‌اندازند و ویرانی کابل که در دهه نود روی داده بود، تکرار خواهد شد. از این رو همزمان با نزدیک شدن طالبان به کابل شاهد وحشت عمومی بودیم. بعد همزمان این پیام به ناگاه در کابل منتشر شد که هر کسی که بتواند خود را به فرودگاه برساند، او را به آمریکا می‌برند. از این رو شاهد این هجوم گسترده بودیم که هزاران نفر به فرودگاه ریختند و آن صحنه‌ها روی داد که هیچ کس رضایت نداشت.

او در مقایسه طالبان قدیم و جدید گفت: عناصری از طالبان همان دیدگاه‌های قدیمی را دارند، ولی بخشی دیگر از طالبان همانند کشور خود افغانستان تغییر کرده‌اند. بسیار دشوار است که بگوییم طالبان همان طالبان (بیست سال پیش) است، زیرا حتی افغانستان هم همان افغانستان نیست. حال میلیون‌ها افغان به دانشگاه و مدرسه می‌روند. کابل که زمانی شهری مرده به حساب می‌آمد اکنون پنج و نیم میلیون جمعیت دارد و کاملا تغییر کرده است. حال منازعه بین طالبان و این افغانستان جدید است و باید دید کدامیک در این منازعه پیروز می‌شوند.  آن‌ها اجازه آموزش به دختران در سطح دبیرستانی را در چهار یا پنج ولایت داده‌اند، البته با تفکیک جنسیتی. آن‌ها خود را آماده می‌کنند که این کار را در سراسر افغانستان انجام دهند. مجریان زن هم اکنون در تلویزیون حضور دارند.

او هم‌چنین تصریح کرد که “مشکل عمده در صلح افغانستان، فاصله بسیار حکومت با طالبان بود، هر چند که بعد حکومت افغانستان نیز وارد گفت‌وگوهای صلح شد. اما اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان فکر می‌کرد که آمریکا هرگز افغانستان را ترک نمی‌کند. او فکر می‌کرد که، چون افغانستان در همسایگی چین، روسیه، پاکستان و ایران قرار دارد، اصلا خروجی در کار نخواهد بود و برای همین حرکتی نکرد.”

به باور خلیلزاد، “اشرف غنی محاسبات اشتباهی از توان نیروهای افغان داشت و تا آخر نیز اصرار داشت که بر قدرت بماند. ولی در واقع این آمریکا بود که​ نیروهای افغان را سر پا نگهداشته بود. غنی برای ماندن در قدرت نمی‌خواست با طالبان مصالحه کند.”

او گفت: من تلاش کردم که شاید دولتی فراگیر را بتوان ایجاد کرد، ولی موازنه قدرت به اندازه‌ای چرخش کرده بود که نمی‌شد. قصد بر این بود که جمهوریت بخشی از ماهیت دولت آتی باشد و رئیس جمهور غنی همچنان رئیس جمهور بماند، ولی قدرت به دولت بعدی انتقال یابد. طالبان هم توافق کرده بودند که وارد کابل نشوند. حتی گفته می‌شد که وی پیامی ویدئویی خطاب به مردم افغانستان ضبط کرده بود که قرار بود از تلویزیون پخش شود، ولی ناگهان گریخت. احتمالا غنی می‌ترسید که طالبان به توافق پایبند نباشند، ولی دلیل هر چه که باشد، وی کشور و خیلی از مشاوران نزدیکش را ترک کرد.

خلیلزاد درباره اینکه به عنوان یک شهروند آمریکایی با اصالتی افغان چه حسی در خصوص افغانستان دارد، گفت: شکی نیست که من از اینکه نتوانستم موفقیتی در پاسخ به خواسته‌های انسانی افغان‌ها به دست بیاورم چندان خوشحال نیستم؛ آن‌ها خواهان صلح هستند و من همه تلاش خود را برای گرد هم آوردن دو طرف به میز گفتگوها براساس نقشه راهی برای پاسخ دادن به این خواسته انجام دادم. این منازعه با وجود گذشت بیش از ۴۰ سال همچنان ادامه دارد. این چالش پیش روی طالبان و سیاست آنهاست و ما نیز از اهرم‌های فشاری که در اختیار داریم استفاده می‌کنیم تا درخصوص نقشه راه برای آینده افغانستان مذاکره کنیم.

وی از دولت آمریکا خواست با طالبان وارد گفتگو شود تا از فروپاشی اقتصاد در این کشور جلوگیری شود. او گفت: ما این فرصت را داریم به اهداف خود برای افغانسان ادامه دهیم و مسئولیتی در این رابطه داریم. پیشرفت‌هایی در مذاکرات داشتیم اما برخی نیروها مانع ادامه مذاکرات شدند، اکنون قدرت نرم باید وارد عمل شود، دیپلماسی، رایزنی، عادی سازی. 

۳۱۱۳۱۱