قدرتی در مدار زمین؛ استارلینک، ایلان ماسک و آینده اینترنت بدون مجوز

استارلینک، اینترنت جهانی با حداقل وابستگی

در مقایسه با زیرساخت‌های سنتی اینترنت مانند کابل‌ها و دکل‌های مخابراتی، ماهواره‌ها آسیب‌پذیری کمتری در برابر بلایای طبیعی، جنگ‌ها یا مداخلات دولت‌های سرکوبگر دارند. برای بسیاری از کاربران استارلینک به راه نجات تبدیل شده است. 

با این حال، همین موفقیت باعث شده است قوانین ملی و چارچوب‌های حقوق بین‌الملل برای همگام شدن با سرعت رشد این فناوری با چالش جدی مواجه شوند و قدرتی بی‌سابقه‌ در اختیار شرکتی خصوصی قرار گیرد.
 

حرکت سریع استارلینک به سمت تسلط جهانی

ویکتوریا سامسون، مدیر امنیت و پایداری فضایی در بنیاد «جهان امن» (Secure World)، می‌گوید زمانی تصور می‌کرد منظومه‌ای متشکل از هزار ماهواره ایده‌ای غیرواقعی است. اما اکنون بیش از ۹ هزار ماهواره استارلینک فعال‌اند و این شرکت اعلام کرده است قصد دارد شمار آن‌ها را در سال‌های آینده به ۴۲ هزار برساند. 

استارلینک اکنون به یک سرویس‌دهنده بزرگ اینترنت در جهان تبدیل شده است و از هر ۱۴۰ کاربر اینترنت، یک نفر از خدمات استارلینک استفاده می‌کند.

استفاده بدون مجوز و عقب ماندن نهادهای نظارتی

با وجود رشد سریع کاربران، نهادهای نظارتی در بسیاری از کشورها از این روند عقب مانده‌اند.

داده‌های ثبت اینترنت نشان می‌دهد که حدود ۲۱ درصد کاربران در کشورهایی به سرویس استارلینک دسترسی دارند که این کشور در آن‌ها مجوز فعالیت ندارد، از جمله سودان، میانمار و عراق. این مسئله به نگرانی‌های جدی در سطح دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی دامن زده است.
 

«اول مستقر کن، بعد عذرخواهی کن»

به گفته الکساندر والت، مدیر خدمات فضایی در اتحادیه بین‌المللی مخابرات، استارلینک تنها اپراتور ماهواره‌ای است که چنین رویکردی را در برابر نهادهای ناظر در پیش گرفته است. برخی کارشناسان می‌گویند این شرکت دقیقا می‌داند ترمینال‌هایش در کجا استفاده می‌شوند، اما عملا سیاست «اول مستقر کن، بعد عذرخواهی کن» را دنبال می‌کند. شکایت دولت‌هایی مانند آفریقای جنوبی و هند نیز به‌دلیل همین رویکرد بوده است.

در اکتبر، استارلینک ۲۵۰۰ ترمینال در میانمار را که به استفاده در جرایم سازمان‌یافته مشکوک بودند غیرفعال کرد، اقدامی که یک هفته پس از اعلام تحقیق کنگره آمریکا در این زمینه انجام شد. معاون عملیات تجاری استارلینک اعلام کرد که این شرکت موارد نقض قوانین را به‌طور مستمر بررسی می‌کند و در صورت لزوم، با نیروهای مجری قانون همکاری می‌کند.
 

ابزار مقابله با سرکوب‌ یا نجات‌بخش؟

در کنار استفاده‌ نظامی یا غیرقانونی، استارلینک برای شهروندان عادی، روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی نیز کارکردی حیاتی داشته است. در سودان، این فناوری به غیرنظامیان امکان داد در دوران قطع کامل ارتباط رسانه‌ای، اخبار را به جهان منتقل کنند. 

نقش این سامانه در بحران‌های طبیعی نیز برجسته بوده است. پس از آنکه طوفان ملیسا به زیرساخت‌های مخابراتی جاماییکا به‌شدت آسیب زد، استارلینک خدمات رایگان ارائه داد و بیش از ۶۰۰ ترمینال اهدا کرد. این تجهیزات نقشی کلیدی در اتصال نیروهای امدادی و تسهیل ارسال غذا و دارو ایفا کردند.

انقلاب اسپیس‌اکس در پرتاب فضایی

پوشش جهانی استارلینک بدون پرتاب‌های پرشمار و کم‌هزینه ممکن نبود. پیش از اسپیس‌اکس، هزینه پرتاب هر کیلوگرم محموله به مدار با موشک‌های اطلس ۵ حدود ۸۱۰۰ دلار بود. موشک فالکون ۹ این هزینه را به حدود یک‌سوم کاهش داد و فالکون سنگین حتی ارزان‌تر است. عامل اصلی این کاهش هزینه قابلیت فرود و استفاده مجدد از مرحله اول موشک است.

امروزه، فالکون ۹ نه‌ فقط برای استارلینک، بلکه برای ناسا، ارتش آمریکا و حتی رقبای مستقیم استارلینک مانند آمازون و یوتل‌ست نیز استفاده می‌شود. اسپیس‌اکس اکنون بیش از مجموع همه شرکت‌های خصوصی و دولت‌ها، پرتاب فضایی دارد و تنها بازیگری است که از موتور سوخت جامد قابل‌استفاده مجدد برای رسیدن به مدار استفاده می‌کند.
 

فراتر از مدار زمین، در رویای مریخ

در اوج این بلندپروازی‌ها موشک استارشیپ قرار دارد، که پروژه‌ای برای انتقال انسان و محموله به مریخ با هدف سکونت دائمی بشر در این سیاره است. نخستین پرواز بدون سرنشین به مریخ قرار است تا پایان سال آینده انجام شود. ایلان ماسک بارها تاکید کرده که هدفش فقط سفر به مریخ نیست، بلکه چندسیاره‌ای کردن حیات انسان است.

در حالی که این بلندپروازی‌ها به تحقق نزدیک‌تر می‌شوند و نهادهای ناظر در وضع مقررات از پیشرفت‌های فناوری اسپیس‌اکس عقب مانده‌اند، ایلان ماسک این آزادی عملی را دارد که قوانین خودش را وضع کند.