غزال زیاری: قطعا برایتان پیش آمده که در آسمان ردهای عجیب سفیدرنگی دیده باشید و این سؤال برایتان پیش‌آمده که دلیل ظهور این خط‌ها در آسمان چیست و چه منشائی دارند. در این بین عده‌ای هم هستند تا مثل بسیاری از موارد مشابه، با ادعاهای غیرعلمی و عجیب، اسباب نگرانی مردم را فراهم کنند و خیلی سریع شایعات دور از ذهنی را به این تصاویر متفاوت و خاص مرتبط کنند.
اکثر ما کم و بیش می دانیم که این ردها، مسیر عبور هواپیماهاست، ولی شاید دقیق ندانیم که این ردپاها در چه شرایط و به چه صورتی شکل می گیرند.
پدیده ردپای هواپیما
در حقیقت آنچه ما در آسمان می‌بینیم، ردپای هواپیماها (Contrails) هستند که به شکل ابرهای خطی‌شکلی، در محل عبور هواپیماها مشاهده می‌شوند.
دود اگزوز موتور هواپیما از بخارآب، دی‌اکسید کربن و سایر گازهای تولید شده در اثر احتراق سوخت تشکیل شده. ازآنجاکه هواپیماها معمولاً در ارتفاعات بالا و سرد پرواز می‌کنند، دود خیلی داغ خارج‌شده از موتورشان در مواجهه با هوای بسیار سرد واکنش نشان می‌دهد و گاهی باعث تشکیل ردهایی می‌شود که در شرایط جوی خاصی قابل‌رؤیت هستند. دلیل تشکیل رد هواپیماها دقیقاً همان چیزی است که شما در روز سرد زمستانی می‌توانید بخار نفس خود یا دود اگزوز خودرو اتومبیلتان را ببیند.
ردپای هواپیما از همان روزهای اولیه سفرهای هوایی وجود داشته و اگر تعداد زیادی ردپا در آسمان شهرتان می‌بینید، به این دلیل است که تعداد زیادی هواپیمای جت در حال پرواز از بالای سر شما هستند.
تشکیل ردپای هواپیما مستلزم شرایط مناسبی است؛ یعنی ردپا در صورتی تشکیل می‌شود که رطوبت به‌اندازه مشخصی بالا بوده و دمای هوا به‌اندازه‌ای پایین باشد که بخارآب بتواند بر روی ذرات موجود دود اگزوز، متراکم شده و قطرات آب بسیار کوچکی را تشکیل دهد؛ این قطرات در دماهای پایین به بلورهای یخ منجمد تبدیل می‌شوند.
اکثر ردپاهای هواپیماها عمر کوتاهی دارند و به خاطر رطوبت کم در ارتفاعی که هواپیماها در آن پرواز می‌کنند، در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه تبخیر می‌شوند. ردپاهای ماندگار زمانی ایجاد می‌شوند که هواپیماها از لایه‌هایی با شرایط رطوبت بالا در جو عبور می‌کنند. این ردپاها بین چند دقیقه تا بیش از یک روز دوام دارند و حتی ممکن است با باد و ابرها تعامل داشته و ابرهای سیروس که ابرهایی نازک و پَرشکل در ارتفاعات بالا هستند را تشکیل دهند.
پس میزان ماندگاری این ردپاها به دما و میزان رطوبت هوا در ارتفاع پروازی هواپیما بستگی دارد؛ اگر رطوبت کم باشد، ردپاها به‌سرعت تبخیر می‌شوند و اگر میزان رطوبت بالا باشد، ردپاها ماندگار می‌شوند.
وقتی هم شرایط جوی برای تشکیل ردپا مساعد باشد و در آن ساعت چندین پروازهای تجاری و شخصی به‌صورت هم‌زمان انجام شود، ممکن است در یک زمان تعداد زیادی ردپا در آسمان ببینیم. البته این را هم در نظر داشته باشید که شرایط جوی در ارتفاعات بالا ممکن است با شرایط جوی در سطح زمین متفاوت باشد؛ مثلاً در ارتفاعات رطوبت بالا و در سطح زمین پایین باشد.
درعین‌حال شکل و ظاهر این ردپاها بسته به شرایط جوی، حرکت باد و الگوهای پروازی هواپیما ممکن است متفاوت و به شکل خطوط مستقیم، الگوهای شبکه‌ای یا متقاطع، پیچ‌خورده یا مارپیچ، منحنی و ردپاهای تکه‌تکه شده باشند.
منابع: CNN، epa
۵۸۳۲۱
