سپهر ستاری؛ تیم ملی فوتبال ایران در یکی از متفاوت‌ترین بازی‌های دوستانه سال‌های اخیر، مقابل کیپ‌ورد قرار گرفت؛ کشوری جزیره‌ای در غرب آفریقا که تنها نیم‌میلیون نفر جمعیت دارد و کوچک‌ترین کشور حاضر در جام جهانی ۲۰۲۶ خواهد بود. تیمی که برای نخستین‌بار به بزرگ‌ترین رویداد فوتبال جهان رسیده و از نگاه بسیاری از هواداران، همچنان ناشناخته و دور از رادارهای مرسوم فوتبال به‌نظر می‌رسد. همین ویژگی‌ها باعث شد دیدار ایران و کیپ‌ورد، فراتر از یک بازی تدارکاتی ساده دیده شود؛ تقابلی میان تیمی باسابقه در آسیا با یکی از عجیب‌ترین و متفاوت‌ترین تازه‌واردهای فوتبال جهان.
کیپ‌ورد در سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته و برخلاف ابعاد کوچک جغرافیایی‌اش، نسلی از بازیکنان دونده، فیزیکی و منظم را پرورش داده است؛ بازیکنانی که عمدتاً در اروپا رشد کرده‌اند و حالا اولین حضور کشورشان در جام جهانی را تجربه خواهند کرد. دیدار دوستانه ایران و این تیم، با پیروزی شاگردان امیر قلعه‌نویی در ضربات پنالتی همراه شد؛ نتیجه‌ای که شاید اهمیت فنی چندانی نداشته باشد، اما از منظر شناخت یک حریف متفاوت و سنجش توانایی‌های ایران در برابر سبک‌های غیرمرسوم فوتبال اهمیت زیادی داشت.
اما واقعیت این است که بازی با کیپ‌ورد یک اتفاق جدید در تاریخ فوتبال ایران نیست. تیم ملی در چهار دهه گذشته بارها مقابل تیم‌هایی قرار گرفته که نامشان برای افکار عمومی ناآشنا یا دست‌کم غیرمتعارف بوده است. این بازی‌ها، چه در قالب تورنمنت‌های کوچک، چه دوستانه‌های کم‌سروصدا، بخشی از مسیر ایران برای آماده‌سازی در سال‌های مختلف بوده‌اند. نگاه به این گذشته نشان می‌دهد که تقابل با تیم‌های عجیب، پدیده‌ای تکرارشونده در برنامه‌ریزی‌های تیم ملی است؛ گاهی به‌دلیل شرایط سیاسی، زمانی به‌دلیل عدم وجود حریفان قابل‌دسترس و زمانی برای تنوع تاکتیکی.
آفریقا؛ منبع حریفان ناشناخته برای ایران
اولین مورد برجسته از این دست بازی‌ها به سال ۱۹۸۹ بازمی‌گردد؛ زمانی که ایران در جام صلح و دوستی مقابل اوگاندا قرار گرفت. دیداری که با تساوی ۲–۲ پایان یافت و ایران در ضربات پنالتی ۷–۶ برنده شد. آن بازی بیشتر از آنکه یک مسابقه رسمی باشد، یک تجربه متفاوت محسوب می‌شد؛ رویارویی با تیمی از شرق آفریقا که سبک فوتبالش سرعتی و غافلگیرکننده بود. بسیاری از بازیکنان قدیمی بعدها گفتند که اوگاندا یکی از «عجیب‌ترین» و غیرقابل‌پیش‌بینی‌ترین رقبایی بود که آن‌ها در دوران ملی دیده بودند.
دو دهه بعد، ایران این‌بار مقابل بوتسوانا صف‌آرایی کرد؛ دیداری دوستانه در سال ۲۰۰۹ که با تساوی ۱–۱ پایان یافت. بوتسوانا سیستمی دفاعی و فشرده داشت و همین باعث شد بازی از نظر فنی برای تیم ملی سخت‌تر از آن‌چیزی باشد که انتظار می‌رفت. ایران در آن سال‌ها حریفان نزدیک‌تری در دسترس نداشت و این نوع بازی‌ها بخشی از برنامه آماده‌سازی محسوب می‌شد.
در سال‌های اخیر، تقابل با تیم‌های آفریقایی در برنامه ایران پررنگ‌تر شده است. بورکینافاسو یکی از همین حریف‌ها بود؛ تیمی که ایران در سال ۲۰۲۴ با نتیجه ۲–۱ شکستش داد. بورکینافاسو به‌عنوان تیمی فیزیکی و پرانرژی، برای کادر فنی ایران اهمیت داشت، چون سبک متفاوتی از فوتبال ارائه می‌داد.
چند ماه بعد، نوبت تانزانیا رسید؛ دیداری دوستانه در سال ۲۰۲۵ که با پیروزی ۲–۰ ایران خاتمه یافت. تانزانیا نیز مانند بسیاری از تیم‌های شرق آفریقا، سرعت و تغییر ریتم ناگهانی را ویژگی شاخص خود می‌داند؛ عاملی که برای ایران یک آزمون مفید تاکتیکی بود.
توگو شاید شناخته‌شده‌ترینِ این حریفان باشد؛ کشوری که دو بار با ایران بازی کرده: نخست در تورنمنت چهارجانبه تهران ۲۰۰۵ (با پیروزی ۲–۰ ایران) و سپس در دیداری دوستانه در سال ۲۰۱۷ که باز هم ایران ۲–۰ برنده شد. حضور ستارگانی مانند امانوئل آدبایور در سال‌های اوج توگو، این تیم را نسبت به دیگر رقبای ناشناخته، جایگاهی آشناتر می‌داد.
زامبیا نیز در سال ۲۰۰۸ مهمان ایران بود؛ دیداری که ۳–۲ به سود تیم ملی ایران خاتمه یافت و از حیث درگیری فیزیکی و سرعت بازی یکی از سنگین‌ترین بازی‌های دوستانه آن دوران لقب گرفت.
سیرالئون اما در سال ۲۰۱۸ جنجالی‌ترین نمونه بود. ایران در آن بازی با ترکیبی از بازیکنان جوان و نیمکت‌نشینان ۴–۰ برنده شد، اما بعداً مشخص شد فدراسیون سیرالئون تیمی ناقص و با ترکیبی عجیب به تهران فرستاده بود. همین موضوع آن بازی را به یکی از عجیب‌ترین برخوردهای تاریخ فوتبال ایران بدل کرد.
از ماداگاسکار تا موریتانی؛ سفر به حاشیه فوتبال جهان
ایران در سال ۲۰۱۱ میزبان ماداگاسکار بود؛ کشوری که از نظر فوتبال تقریباً ناشناخته به حساب می‌آمد و ایران با نتیجه ۱–۰ از سد آن گذشت. تنها یک سال بعد، موریتانی به تهران آمد و ۲–۰ باخت؛ دیداری که شاید نامحسوس بود، اما از منظر آماده‌سازی با توجه به زمان‌بندی مسابقات مقدماتی اهمیت داشت.
و البته یکی از متفاوت‌ترین حریفان تاریخ: پاپوآ گینه نو. تیمی از اقیانوسیه که در سال ۲۰۱۶ به تهران آمد و ایران با نتیجه عجیب و پرگل ۸–۱ آن را شکست داد. تفاوت سطح دو تیم به‌قدری واضح بود که بسیاری آن بازی را «نماد یکی از نابرابرترین دوستانه‌های تاریخ تیم ملی» می‌دانستند.
و حالا نوبت کیپ‌وِرد است
در این مسیر طولانی، حالا کیپ‌ورد جدیدترین نام فهرست حریفانی است که شاید در نگاه نخست ناشناخته باشند، اما فوتبال‌شان حکایتی فراتر از اندازه جغرافیایی‌شان دارد. این تیم کوچک آفریقایی با شگفتی‌سازی در آفریقا و صعود به جام جهانی، نشان داده که دوران جدیدی در فوتبال آغاز شده؛ دورانی که در آن حتی کوچک‌ترین کشورها هم می‌توانند در فوتبال جهان دیده شوند.
بازی ایران و کیپ‌وِرد نه‌تنها یک محک فنی برای شاگردان قلعه‌نویی بود، بلکه یادآور سنتی قدیمی است: تیم ملی ایران بارها در مسیر آماده‌سازی خود، با حریفانی از گوشه و کنار ناشناخته فوتبال جهان مواجه شده؛ حریفانی که هر یک بخشی از تاریخ پنهان روابط فوتبالی ایران را شکل می‌دهند.
این سنت همچنان ادامه دارد و شاید در سال‌های آینده، کیپ‌وِرد تنها یکی از نام‌هایی باشد که در فهرست حریفان غیرمنتظره ایران باقی می‌ماند؛ فهرستی که همچنان با شگفتی‌های تازه کامل می‌شود.
۲۵۱۲۵۶
