پهن‌کردن زیلو جلوی نمایندگی‌ها و تجمع اعتراضی مقابل ساختمان وزارت صمت تنها بخش کوچکی از اعتراض شهروندانی بود که با وجود پرداخت پول و امضای قرارداد با تاخیر چندماهه و حتی چندساله برای دریافت خودرو مواجه شده بودند.
همین چند هفته پیش بود که گروهی از حواله‌داران یک شرکت خصوصی به دلیل «تأخیرهای بیش از یک ساله در تحویل خودرو» به خیابان آمده و با تجمع مقابل وزارت صمت از «نقض تعهدات مکرر» و «سوءاستفاده از منابع مالی مردم» توسط این شرکت گلایه کردند.
نکته قابل تأمل اینجاست که تاخیرهای چندماهه هم در تحویل خودرو و هم پرداخت سود، از فرط تکرار در سال‌های اخیر به یک قاعده نانوشته تبدیل شده و اغلب متقاضیان از همان موقع ثبت‌نام تحویل با تاخیر را محتمل‌تر از تحویل به‌موقع می‌دانند و تنها سوال‌شان درباره مدت تاخیر و میزان سود است.
خودروسازان به سوال‌ها درباره تاخیر تحویل خودرو چه پاسخی دادند؟
پاسخ خودروسازان به این سوال تکراری است؛ از تحریم و تورم گرفته تا مشکلات ارزی برای واردات قطعات یا اختلال در زنجیره تأمین داخلی. توضیحاتی که برای متقاضیان قانع‌کننده نیست. زیرا این مشکلات ناشناخته و تازه‌ظهور نیستند؛ لذا با توجه به تکرار این عارضه نمی‌توان از تولیدکنندگان خودرو پذیرفت که هنگام تعهدات از این معضلات بی‌اطلاع بودند. پس دلیل اصلی چیست؟
تحلیلگران در پاسخ به این سوال از تعبیر «خالی فروشی» استفاده می‌کنند؛ کنایه‌ای به اینکه شماری از خودروسازان اقدام به فروش محصولاتی می‌کنند که وجود ندارد! به گفته کارشناسان، هنگامی که خودروسازان با مشکل نقدینگی مواجه می‌شوند، از آسان‌ترین راه دسترسی به پول یعنی پیش‌فروشهای چندبرابری و بیشتر از ظرفیت استفاده می‌کنند اما چون مابه‌ازای ثبت‌نام و فروش خودرویی وجود ندارد، مشکلات در حوزه تحویل و پرداخت سود آغاز می‌شود. در این میان، حواله‌داران می‌مانند و ضرر مالی، اختلال در برنامه‌ریزی، هزینه مضاعف برای تردد و … .
آینده‌فروشی خودرو در خودروسازان دولتی به یک روال بدل شده بود؛ به این معنا که یک مدیر برای بهتر شدن کارنامه خود و تامین نقدینگی دست به پیش‌فروش میزان زیادی خودرو می‌زند که می‌داند زمان تحویلش به دوره او نمی‌رسد و به این ترتیب مشکلات مربوط به آن را به دوره بعدی و مدیر بعدی انتقال می‌دهد.
تنها در چنین بستر و اتمسفری می‌توان معنای صفرشدن تعهدات معوق «ایران خودرو» بعد از انتقال مدیریت به بخش خصوصی را درک کرد.
ایران خودرو: تاخیر نداریم
ایران خودرو اخیرا از کاهش ۴۱درصدی شکایات مردمی از این مجموعه در شش ماه ابتدایی سال خبر داد و اعلام کرد از ابتدای فروردین ۱۴۰۴ تا پایان شهریور، ۲۶هزار پرونده کمتر از مدت مشابه سال گذشته تشکیل شده و از ۶۴ هزار به ۳۸ هزار پرونده رسیده است.
به گزارش مرکز «رضایت و خشنودی مشتریان گروه صنعتی ایران‌خودرو»، بیشترین کاهش شکایت و تشکیل پرونده در حوزه فروش خودرو و سود رخ داده؛ چراکه میزان شکایت‌ها در این حوزه از ۴۹هزار پرونده در نیمه نخست سال قبل، به کمتر از ۱۸هزار پرونده در شش ماهه ابتدایی رسیده؛ یعنی ۶۴ درصد کاهش یافته است.
بر اساس گزارش‌های غیررسمی، در آبان سال ۱۴۰۳، ایران خودرو ۳۰ هزار دستگاه تعهد معوق داشت اما این عدد در آبان امسال به حدود ۳هزار دستگاه رسیده که کمتر از تولید دو روز این مجموعه است و می‌توان آن را صفر تلقی کرد.
سوال مهم؛ چه اتفاقی در ایران خودرو افتاد که منجر به صفرشدن تعهدات و نصف‌شدن شکایات شد؟
۱. تغییر مدیریت از دولتی به بخش خصوصی؛ بهمن ماه سال گذشته مدیریت ایران‌خودرو به بخش خصوصی سهامدار و دارای اهلیت واگذار شد. این نقل‌وانتقال به‌معنای تغییر در راهبردها، سیاست‌ها و استراتژی‌ها بود و در همین راستا نقشه راه ایران خودرو بعد از تولد دوباره، در راستای حرکت به سوی «رضایت مشتری» تدوین و ابلاغ شد. چراکه برعکس شرکت‌های دولتی که منبع ارتزاق و حرکت‌شان تصمیمات، اعتبارات و بودجه دولتی یا حاکمیتی است بخش خصوصی برای ادامه حیات نیازمند کسب درآمد از مسیر فروش است که در تمام جهان یک راه بیشتر ندارد؛ رضایت مشتری.
به همین دلیل مدیریت جدید ایران خودرو در همان هفته‌های نخست از ده فرمانی رونمایی کرد که ضمن تلاش برای رشد تولید، افزایش کیفیت در محصول، خدمات پس از فروش و … را در دستور کار گذاشت.
۲. افزایش تولید؛ بر اساس گزارش وزارت صمت ایران‌خودرو از ابتدای فروردین ۱۴۰۴ تا پایان آبان بیش از ۳۸۰ هزار دستگاه تولید کرد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۳ درصد رشد داشت. این مجموعه همچنین نزدیک به ۳۸۰ هزار دستگاه عرضه فروخته که در مقایسه با مدت مشابه پارسال رشد ۱۶ درصدی نشان می‌دهد. بر اساس این گزارش ایران خودرو نه تنها برنامه تولید خود در آبان‌ماه را به صورت کامل محقق کرده بلکه بیش از برنامه تولید داشته است.
۳. تغییر رویکرد مالی؛ افزایش تولید در ایران‌خودرو در شرایطی رخ داد که این مجموعه از مساعدت مالی دولت برخوردار نبود؛ با نوسانات ارزی و تامین نقدینگی روبه‌رو بود و با تورم بالای ۵۰درصد نهاده‌های تولید، دوبرابر شدن قیمت دلار، انفجار هزینه‌ها و سقف قیمتی فروش محصولات دست‌وپنجه نرم می‌کرد. اما هدایت نقدینگی به سمت تولید باعث شد این مجموعه به تنهایی بیشتر از ۶ خودروساز بزرگ کشور تولید داشته باشد.
۴. تغییر نگاه به مشتری؛ آنگونه که مدیریت جدید ایران خودرو نشان داده، اولا مشتری از منظر این مجموعه کیسه‌پول یا یک خریدار صرف نیست و در ثانی ارتباط میان ایران‌خودرو با تحویل دستگاه تمام نمی‌شود، بلکه تازه شروع می‌شود. در همین راستا بود که نخستین تغییرات ساختاری مدیریت جدید، تغییر در شاکله ارتباط با مشتریان و واحد کیفیت بود.
آخرین نمونه نیز فراخوان این مجموعه برای تعویض یک قطعه سیستم گرمایشی ۲ میلیون ۶۰۰هزار دارنده خانواده پژو ۲۰۷، ۲۰۸ و راناست که به صورت رایگان تامین و نصب می‌شود و نه تنها خودروهای دارای گارانتی مشمول این طرح رایگان هستند، بلکه هر خودرویی که در ۲۴ سال گذشته تولید شده می‌تواند این سرویس را بدون هیچ هزینه‌ای دریافت کند.
هنوز چندماهی مانده تا مدیریت بخش خصوصی در ایران خودرو یکساله شود و برای قضاوت درباره عملکرد تیم جدید زود است، اما تا اینجای کار نمی‌توان از صفرشدن تعهدات معوق در بزرگترین مجموعه خودروسازی کشور، جهش تولید و نصف شدن شکایات چشم پوشید.
