غزال زیاری: با آغاز همه‌گیری کووید–۱۹، انسان‌ها برای بقا مجبور شدند تا سبک زندگی و معماری فضاهای عمومی را تغییر دهند؛ از شیشه‌های جداکننده گرفته تا فاصله‌گذاری اجتماعی. اما یافته‌های تازه پژوهشگران نشان می‌دهد که ما تنها و اولین موجوداتی نیستیم که در برابر تهدید بیماری، محیط زندگی خود را بازطراحی کرده‌ایم؛ چرا که مورچه‌ها مدت‌ها پیش از ما این کار را انجام داده‌اند!
در یک مطالعه جدید، دانشمندان مشاهده کردند که مورچه‌ها هنگام مواجهه با عوامل بیماری‌زا، لانه‌هایشان را به شکل کاملاً هدفمندی تغییر می‌دهند؛ مثلا ورودی‌ها را دورتر می‌سازند، مسیرها را پیچیده‌تر می‌کنند و ارتباط میان اتاقک‌ها را به حداقل می‌رسانند. این معماری تازه شبیه یک پناهگاه ضدبیماری عمل می‌کند؛ و در این طراحی از بخش‌های حیاتی مستعمره، مثل انبار غذا و نوزادان بهتر محافظت می‌شود.
پژوهشگران برای آزمایش این فرضیه، کلونی‌های کوچک مورچه‌ها را در محیط‌های کنترل‌شده قرار دادند و بخشی از آن‌ها را در معرض قارچ‌های بیماری‌زا گذاشتند. سپس با تصویربرداری سه‌بعدی دقیق، ساختار لانه‌ها را بررسی کردند. نتایج نشان داد که لانه‌های آلوده‌شده به بیماری، معماری کاملاً متفاوتی پیدا کرده‌اند؛ اما نکته جالب تر اینجاست که این معماری تازه تنها بخشی از داستان است.
در ادامه، تیم تحقیق با شبیه‌سازی انتقال بیماری در این لانه‌ها نشان داد که این تغییرات معماری نقش مهمی در کاهش گسترش آلودگی دارند. اما نکته شگفت‌انگیزتری هم مشاهده شد: مورچه‌های بیمار، خودخواسته از دیگران فاصله می‌گیرند و نوعی “خودایزوله‌سازی غریزی” انجام می‌دهند. این ترکیب معماری دفاعی و رفتار اجتماعی هوشمندانه، یک سپر مشترک می‌سازد که به‌طور چشمگیری انتشار بیماری را کاهش می‌دهد.
اما چرا مورچه‌ها همیشه این‌گونه لانه‌هایشان را نمی‌سازند؟ دلیلش به یک تعادل حساس برمی‌گردد؛ تعادلی که اگر هم‌زمان کارایی اجتماعی و ایمنی برقرار نشود، کلونی مورچه‌ها دچار مشکل خواهد شد. این‌که مورچه‌ها چطور این تصمیمات پیچیده را می‌گیرند، بخش هیجان‌انگیزی است که در این مطالعه به آن پرداخته شده و می‌توانید آن را در متن کامل مقاله، مطالعه کنید.
۵۸۳۲۱
