فاخره بهبهانی: در سال‌های اخیر اصطلاح «دیابت عصبی» در میان مردم بسیار شنیده می‌شود. بسیاری از افراد وقتی بعد از یک تنش شدید، خشم یا استرس ناگهانی دچار افزایش قند خون می‌شوند، تصور می‌کنند به یک نوع دیابت جدید مبتلا شده‌اند. اما واقعیت علمی این پدیده چیست؟ آیا واقعاً چیزی به نام دیابت عصبی وجود دارد؟
دیابت عصبی چیست؟
دکتر مینا مویدنیا، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم کودکان، در گفت‌وگو با سیلاد می‌گوید: در پزشکی اصطلاح رسمی «دیابت عصبی» وجود ندارد، اما مردم این عبارت را برای حالتی به‌کار می‌برند که در آن استرس شدید باعث افزایش موقت قند خون می‌شود و افراد نباید از دیابت عصبی بترسند. نگرانی واقعی زمانی است که فرد زمینه‌ی دیابت داشته باشد و استرس آن را آشکار کند.
این دیابت چه علائمی دارد؟
چون این بیماری وجود خارجی ندارد، علائم اختصاصی هم ندارد. اما فرد ممکن است هم‌زمان با استرس شدید دچار علائمی مانند تپش قلب، تعریق، خشکی دهان، احساس گرسنگی یا ضعف و افزایش موقت قند خون شود. این علائم ناشی از هورمون‌های استرس هستند، نه دیابت واقعی. افرادی که پانکراس سالمی دارند، پس از پایان استرس، قند خونشان به‌طور طبیعی پایین می‌آید. تنها در افرادی که زمینه‌ی دیابت نوع ۲ دارند، استرس می‌تواند مشکل را آشکار کند یا سرعت بروز بیماری را افزایش دهد.
تفاوت دیابت عصبی با دیابت نوع ۱ و ۲ چیست؟
دیابت نوع ۱ و ۲، بیماری واقعی و پایدار هستند، اما آنچه مردم «دیابت عصبی» می‌نامند، افزایش موقت قند خون به‌دلیل استرس است و بیماری محسوب نمی‌شود. خودِ استرس دیابت ایجاد نمی‌کند، اما استرس مزمن در کنار اضافه‌وزن، کم‌تحرکی و تغذیه‌ی نامناسب می‌تواند زمینه‌ی دیابت نوع ۲ را فراهم کند و افراد بسیار مضطرب در طولانی‌مدت ممکن است دچار مقاومت به انسولین شوند و احتمال دیابت نوع ۲ در آن‌ها بیشتر باشد.
آیا با استرس همه دچار افزایش قند می‌شوند؟
تقریباً همه‌ی افراد در اثر خشم و استرس دچار افزایش قند خون می‌شوند. اما شدت آن متفاوت است. برخی افراد فقط چند واحد افزایش دارند، در حالی‌که در افراد مستعد یا دچار دیابت نوع ۱ و ۲، در اثر استرس قند بالاتر هم می‌رود؛ حتی بیشتر از دیگران، چون بدن آن‌ها توانایی تنظیم قند خون را کمتر دارد.
چرا در اثر استرس، قند خون بالا می‌رود؟
منشأ آن کاملاً فیزیولوژیک است. وقتی بدن تحت فشار عصبی قرار می‌گیرد، هورمون‌هایی مانند کورتیزول، آدرنالین و نورآدرنالین ترشح می‌شوند. این هورمون‌ها با افزایش گلوکز خون و آزاد شدن گلوکز از کبد، تلاش می‌کنند انرژی بیشتری برای بدن فراهم کنند؛ بنابراین قند خون بالا می‌رود، اما معمولاً موقتی است. افزایش ناگهانی قند می‌تواند ناشی از استرس، درد، کم‌خوابی، عفونت یا مصرف برخی داروها باشد. بنابراین نمی‌توان هر افزایش ناگهانی را دیابت یا دیابت عصبی دانست.
چگونه می‌توان افزایش قند ناشی از استرس را کنترل کرد؟
اگر فرد دیابت ندارد، معمولاً نیاز به دارو نیست و با آرام شدن شرایط، قند طی ۳۰–۹۰ دقیقه به مقدار طبیعی برمی‌گردد. اما اگر فرد دیابتی است و قند بالای ۲۵۰–۳۰۰ دارد، باید طبق دستور پزشک عمل کرده و مایعات کافی مصرف کند. اقدامات مؤثر شامل تنفس عمیق و آرام‌سازی فوری، نوشیدن آب، پیاده‌روی کوتاه، دور شدن از عامل استرس، خواب کافی و مدیریت هیجانات است. در افراد دیابتی، اصلاح دارو یا مشورت با پزشک نیز لازم است.
رژیم غذایی مناسب برای کنترل افزایش قند خون ناشی از استرس، کاهش مصرف شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های قندی، مصرف فیبر، سبزیجات، غلات کامل، پرهیز از پرخوری عصبی و مصرف منظم وعده‌های کوچک است که همه‌ی این‌ها به کاهش نوسانات قند خون کمک می‌کند.
۴۷۲۳۲
