به گزارش خبرگزاری سیلاد از سنندج، آیین باستانی «مهرگان» هم‌زمان با فرارسیدن اعتدال پاییزی، با حضور گروه‌های هنری و جمعی از دوستداران فرهنگ و آیین‌های کهن ایرانی، در محوطه غار تاریخی کرفتو در شهرستان دیواندره استان کردستان برگزار شد.
این مراسم با هدف پاسداشت هویت تاریخی و فرهنگی مشترک و معرفی ظرفیت‌های شاخص استان، به‌ویژه در محوطه‌ای برگزار شد که باستان‌شناسان آن را یکی از مهم‌ترین معابد مهری دوران باستان می‌دانند.
غار تاریخی کرفتو، که با معماری صخره‌ای منحصربه‌فرد خود شهرت دارد، به‌عنوان یکی از محوطه‌های باستانی شاخص ایران و جاذبه‌های کلیدی کردستان، همواره میزبان گردشگران و پژوهشگران متعددی بوده است.
برگزاری این جشن کهن در این مکان تاریخی، پیوند میان میراث ملموس (غار) و ناملموس (آیین) فرهنگی ایران را به نمایش گذاشت.
تأکید بر اصالت کُردها و پیگیری ثبت جهانی غار
محسن فتحی، نماینده سنندج، دیواندره و کامیاران در مجلس شورای اسلامی، که در این مراسم حضور داشت، در سخنانی بر اهمیت و قدمت تاریخی غار کرفتو تأکید کرد.
فتحی با اشاره به قدمت بالای این محوطه باستانی اظهار داشت: غار کرفتو، به‌عنوان یک میراث تاریخی و فرهنگی بی‌نظیر در بحث باستان‌شناسی، نشان‌دهنده اصالت کُردها است که آریایی‌ترین آریایی‌ها هستند و قدمتشان به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد.
نماینده مردم در مجلس، با یادآوری تلاش‌های انجام‌شده برای ثبت جهانی این اثر، افزود: با ثبت جهانی این غار به تمام دنیا نشان خواهیم داد که قدمت کردها چقدر است. امیدواریم این ثبت جهانی بتواند در توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در منطقه نقش‌آفرین باشد.
وی به‌عنوان رئیس فراکسیون گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی مجلس، بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق برای تکمیل اقدامات مورد نیاز ثبت جهانی تأکید کرد و از مسئولین خواست تا در قبال انتظار به‌حق مردم استان برای تسریع در این روند، کوتاهی نکنند.
فتحی در پایان به مردم قول داد: ما در خانه ملت، آنچه وظیفه‌مان است را در مسیر شناساندن غار کرفتو و این میراث ارزشمند به جهانیان انجام خواهیم داد و کوتاهی نمی‌کنیم تا تاریخ و فرهنگ گذشتگان به شایستگی به آیندگان شناسانده شود.
پیوند مهرگان و معابد صخره‌ای؛ «کرفتو» گهواره تولد ایزد مهر
قطب‌الدین صادقی، نویسنده، کارگردان و پژوهشگر فرهنگ و اسطوره‌شناسی ایرانی، یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود که به تشریح ریشه‌های سه‌گانه مهرگان – اسطوره‌ای، آیینی و مردمی – و اهمیت آن در فرهنگ ایرانی پرداخت.
صادقی جشن مهرگان را از نظر قدمت و اهمیت، هم‌تراز با نوروز دانست و در تشریح ریشه اسطوره‌ای آن گفت: مهرگان، تولد ایزد مهر است. بر اساس اسناد، اولین سپیده‌دمی که قبل از طلوع خورشید به قله کوه‌ها می‌رسد و به اصطلاح کوه را می‌شکافد، لحظه تولد ایزد مهر است.
این پژوهشگر، ارتباط این اسطوره را با مکان‌های جغرافیایی و فرهنگی یادآور شد و افزود: نقطه تولد ایزد مهر را گاما یا گهواره می‌نامند که این واژه در زبان‌های فارسی و کُردی پر از نشانه است و در جای‌جای فلات ایران، از جمله در شیراز (کوه گهواره)، می‌توان آن را یافت.
وی با تأکید بر اینکه معابد اولیه ایزد مهر تماماً در غارها شکل می‌گرفته‌اند، غار کرفتو را شاهدی بر این مدعا دانست و بیان کرد: معابد اولیه ایزد مهر تماماً غارها بوده‌اند، درست مانند همین غار کرفتو که ما امروز در کوهپایه‌اش نشسته‌ایم.
صادقی همچنین به بخش مهمی از اسطوره مهر اشاره کرد که در آن ایزد مهر، گاو نخستین را سر می‌بُرد و از خون، نطفه و فضولات آن، هستی بشری آغاز می‌شود و گفت: اولین سپیده و نور خورشید موجب پدید آمدن هستی بشری است؛ اعتقادی که هزاران سال در فرهنگ ما ریشه دارد.
وی در پایان صحبت‌های خود، مهرگان را علاوه بر ریشه مذهبی و آیینی، یک جشن فصلی و مردمی دانست که از نظر برابری شب و روز در آغاز پاییز، قرینه نوروز در آغاز بهار است.
پاسداشت هویت تاریخی با آیین مهرگان
پویا طالب‌نیا، سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کردستان، نیز برگزاری این آیین را فرصتی ارزشمند برای پاسداشت آیین‌های کهن ایرانی و معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی کردستان دانست.
وی تصریح کرد: این آیین که به مناسبت فرارسیدن اعتدال پاییزی و در گرامیداشت مهر و دوستی برگزار شد، ریشه در تاریخ و باورهای ایرانی دارد و با همکاری گروه‌های هنری، فرهنگی، فرمانداری دیواندره و حوزه هنری انقلاب اسلامی کردستان در غار کرفتو برپا شد.
طالب‌نیا با اشاره به ثبت‌جهانی جشن مهرگان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به‌صورت مشترک میان ایران و تاجیکستان، گفت: این ثبت جهانی نشان از جایگاه والای آیین مهرگان در فرهنگ مشترک ایرانیان دارد و پاسداری از چنین آیین‌هایی، در واقع پاسداشت هویت تاریخی و فرهنگی ملت ایران است.
در پایان این مراسم، گروه‌های موسیقی کردی از جمله گروه هزار تنبور و دیگر گروه‌های بومی، به اجرای برنامه پرداختند که سرپرست میراث فرهنگی استان بر نقش کلیدی هنرمندان محلی در احیای آیین‌های اصیل تأکید کرد.
