به گزارش خبرگزاری سیلاد از آذربایجان‌غربی، رضا رحمانی استاندار آذربایجان‌غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در برنامه “منظر” صداوسیمای مرکز استان حضور یافت که مهم ترین گفته‌های وی به شرح زیر است:
در راستای سیاست‌گذاری‌های کلان برای توسعه پایدار آذربایجان‌غربی، ستادهای مختلفی از جمله ستاد عالی توسعه سرمایه‌گذاری، ستاد فرصت‌های مرزی، ستاد احیای دریاچه ارومیه و ستاد توسعه فناوری استان تشکیل شده‌اند.
هدف از این اقدام، هم‌افزایی ظرفیت‌ها و برنامه‌ریزی منسجم برای رشد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی استان است.
همچنین شورای راهبردی احیای دریاچه ارومیه با حضور جمعی از مسئولان ملی، اساتید دانشگاه و کارشناسان برجسته کشور تشکیل شده است تا با بهره‌گیری از دیدگاه‌های تخصصی، مسیر نجات این پهنه آبی حیاتی را ترسیم کند.
جلسات این شورا به‌صورت مستمر برگزار می‌شود و تمرکز آن بر جمع‌آوری و استفاده از نظرات نخبگان علمی و اجرایی کشور برای احیای دریاچه ارومیه است.
در نشست اخیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور برگزار شد، وزرای عضو ستاد گزارش‌های متعددی از اقدامات دستگاه‌های اجرایی ارائه کردند و مقرر شد طی دو ماه آینده، میزان پیشرفت و اثرگذاری این اقدامات مورد ارزیابی قرار گیرد.
براساس گزارش‌های کارشناسی، روند خشکی دریاچه ارومیه از سال ۱۳۷۶ آغاز شده و این دریاچه سالانه به‌طور میانگین حدود ۲۸ سانتی‌متر کاهش سطح آب را تجربه کرده است.
از سال ۱۳۸۴ به بعد، سرعت خشکی دریاچه به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته و از سال ۱۳۹۸ تاکنون، دریاچه با شتاب بیشتری از وضعیت طبیعی خود خارج شده است؛ به‌گونه‌ای که افزایش تبخیر، توسعه سطح زیرکشت و حفر چاه‌های متعدد، از عوامل مؤثر در تشدید بحران به شمار می‌روند.
کارشناسان تأکید دارند که پایش مداوم روند خشکی دریاچه ارومیه و ارزیابی دقیق اثر اقدامات احیایی، از اولویت‌های اصلی برای بازگرداندن حیات به این اکوسیستم ارزشمند محسوب می‌شود.
اکنون مشکل را می‌دانیم و روشن است که برخی از اقدامات گذشته نیاز به تجدید نظر دارند. اقداماتی که تاکنون انجام شده، خروجی قابل‌توجهی نداشته است؛ بنابراین باید از گذشته درس بگیریم و در طرح‌ها بازنگری کنیم.
چندین دریاچه در دنیا وجود داشته‌اند که خشک شده بودند، اما با اجرای برنامه‌هایی برای احیای آن‌ها، نتایج مثبتی حاصل شده است؛ ما نیز در حال بررسی روند احیای دریاچه ارومیه هستیم تا از تجربیات مشابه بهره گیریم.
برای احیای دریاچه ارومیه تصمیمات جدیدی اتخاذ خواهیم کرد؛ در کنار توجه به اقلیم و تغییرات آن، هر اقدامی باید با تمرکز بر کاهش مصرف آب و افزایش آورد آب به دریاچه انجام شود؛ چراکه بدون کاهش مصرف آب، تمامی اقدامات با شکست مواجه خواهد شد.
در کنار حفظ معیشت مردم، باید طرح‌هایی برای کاهش مصرف آب اجرا شود؛ همچنین لازم است درآمدهای جایگزین برای مردم منطقه فراهم شود؛ از جمله افزایش درآمد از طریق فعالیت‌های مرزی و اقتصادی.
برای حل مشکل دریاچه ارومیه، همراهی مردم با مسئولان بسیار حیاتی است؛ به‌ویژه در زمینه کاهش مصرف آب در حوضه آبریز دریاچه؛ بدون این همکاری، نه‌تنها دریاچه ارومیه احیا نخواهد شد، بلکه سایر جنبه‌های زندگی مردم نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
در حال حاضر، مصرف آب در استان بسیار بیشتر از میزان آورده آبی است؛ بنابراین مردم باید در کاهش مصرف آب مشارکت جدی و مؤثری داشته باشند.
هزینه احیای دریاچه ارومیه تنها بر عهده دولت نیست؛ مردم نیز باید با کاهش مصرف آب در این مسیر همکاری کنند تا از بروز خسارات بیشتر جلوگیری شود.
مردم باید به دولت اعتماد کرده و در مسیر احیای دریاچه ارومیه همراه و همدل باشند؛ شخص رئیس‌جمهور توجه ویژه‌ای به احیای دریاچه ارومیه دارند و لازم است برای تحقق این هدف، همه بخش‌ها و دستگاه‌ها به‌صورت هماهنگ و بسیج‌شده عمل کنند.
رسانه‌ها، به‌ویژه صداوسیما، نقش مهمی در آگاه‌سازی و همراه کردن مردم دارند؛ انتظار می‌رود با اطلاع‌رسانی دقیق و مستمر، مردم را پای کار بیاورند تا همه در کنار دولت برای نجات دریاچه ارومیه تلاش کنند.
از اقدامات و تجربه‌های گذشته باید درس بگیریم؛ در کنار برنامه‌های سخت‌افزاری، برنامه‌های نرم‌افزاری نیز باید مورد توجه قرار گیرند؛ از جمله تغییر الگوی کشت، استفاده از روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی و افزایش بهره‌وری مصرف آب.
بخشی از اخبار منتشر شده در فضای مجازی ممکن است از سر دلسوزی باشد، اما گاه اطلاعات نادرستی در آن‌ها دیده می‌شود؛ ایستگاه‌های هواشناسی به‌طور مستمر شرایط اقلیمی دریاچه ارومیه را رصد می‌کنند و براساس اعلام رسمی، تاکنون هیچ‌گونه پدیده گردوغبار ناشی از دریاچه گزارش نشده است.
همچنین هیچ روستایی در اطراف دریاچه ارومیه تخلیه نشده و اخبار منتشر شده در این زمینه صحت ندارد؛ از دلسوزان و دغدغه‌مندان درخواست می‌شود از انتشار اخبار نادرست خودداری کنند.
برخی از خبرهای منتشر شده در فضای مجازی منبع رسمی ندارد؛ بنابراین ضروری است رسانه‌های معتبر، به‌ویژه صداوسیما، اطلاعات دقیق و مستند را در اختیار مردم قرار دهند تا موجب نگرانی و دغدغه بی‌مورد در جامعه نشود.
در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، ۴۲ هزار و ۱۴۶ چاه مجاز و ۷۳ هزار و ۷۵۵ چاه غیرمجاز وجود دارد؛ متأسفانه حتی از برخی چاه‌های مجاز نیز بیش از حد تعیین‌شده برداشت می‌شود که این موضوع نیازمند اصلاح و نظارت جدی است.
الگوی کشت در حوضه دریاچه ارومیه باید اصلاح شود و از کشت‌های غیرمجاز و پرمصرف جلوگیری به عمل آید؛ توسعه بی‌رویه کشاورزی نیز باید متوقف شود تا تعادل منابع آب حفظ شود.
در این زمینه، تفاهم‌نامه‌ای با سازمان فائو در دست امضاست تا در زمینه اصلاح الگوی کشت و استفاده از فناوری‌های نوین، از جمله هوش مصنوعی، همکاری‌های علمی و فنی انجام شود؛ آثار و نتایج تصمیمات نیز از طریق سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهند گرفت.
بهترین و جدیدترین تجهیزات هواشناسی در حوضه دریاچه ارومیه نصب شده است تا اطلاعات دقیق و لحظه‌ای برای تصمیم‌گیری‌های مربوط به احیای دریاچه در اختیار کارشناسان قرار گیرد.
همچنین دانشگاه ارومیه مسئول بررسی و اعلام نتایج اقدامات انجام‌شده در روند احیای دریاچه است تا فرآیندها به‌صورت علمی و مستند دنبال شوند.
در کنار این اقدامات، طرح‌های ترویجی و آموزشی برای افزایش آگاهی و همراهی مردم اجرا خواهد شد؛ مشارکت و همکاری مردم در این مسیر بسیار حیاتی است؛ چراکه بدون حضور و همراهی همگانی، احیای دریاچه ارومیه به نتیجه نخواهد رسید.
همه دستگاه‌ها، کشاورزان و شهروندان باید مسئولیت‌های خود را در قبال دریاچه ارومیه انجام دهند.
همچنین لازم است اطلاعات و آگاهی لازم به مردم ارائه شود تا آنان با شناخت دقیق از وضعیت موجود، همکاری مؤثر و آگاهانه‌ای در اجرای برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه داشته باشند.
مردم نشان داده‌اند که برای عبور از بحران، در کنار مسئولان هستند و با روحیه‌ای جهادی در مسیر احیای دریاچه ارومیه همکاری خواهند کرد.
در راستای احیای دریاچه ارومیه، بارورسازی ابرها نیز در برنامه قرار گرفته است؛ تصمیمات مناسبی در این زمینه اتخاذ شده و با توجه به شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی، این طرح به‌صورت عملیاتی اجرا خواهد شد.
بدون تردید، یکی از مهم‌ترین اقدامات در مسیر احیای دریاچه ارومیه، کاهش مصرف آب است؛ در همین راستا، سرمایه‌گذاری در صنایع جدید آب‌بر در استان متوقف خواهد شد تا فشار بیشتری بر منابع آبی وارد نشود.
کشت جایگزین در استان با جدیت در حال پیگیری است و اصلاحات لازم در این زمینه باید انجام شود؛ همچنین از توسعه کشت محصولات آب‌بر جلوگیری خواهد شد.
براساس برنامه‌ریزی‌ها، مصرف آب در بخش کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه باید ۶۰ درصد کاهش یابد و این امر باید در قالب یک نهضت مردمی و با مشارکت فعال کشاورزان محقق شود.
اقدامات لازم برای تغییر الگوی کشت و ترویج کشت محصولات کم‌آب‌بر در استان آغاز شده و برنامه‌های آموزشی و ترویجی در این زمینه در حال اجراست.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بسیاری از مناطق، با اجرای تغییر الگوی کشت، ضمن کاهش قابل توجه مصرف آب، درآمد کشاورزان نیز افزایش یافته است؛ بنابراین این اقدام، هم به نفع مردم و هم به نفع محیط زیست خواهد بود.
دریاچه ارومیه هنوز زنده است و قابلیت احیا دارد؛ مردم نباید ناامید شوند؛ اگر آب کافی به دریاچه برسد، دریاچه دوباره زنده خواهد شد.
اکنون زمان آن رسیده است که با همراهی و مشارکت مردم، از طریق کاهش مصرف آب، روند احیای دریاچه ارومیه سرعت گیرد.
جهاد کشاورزی باید به‌طور جدی پای‌کار باشد و تمامی اقدامات و مأموریت‌های خود را بر محور احیای دریاچه ارومیه متمرکز کند؛ همچنین، فعالیت‌های ترویجی و آموزشی در این حوزه باید تقویت شود تا کشاورزان با آگاهی کامل در مسیر اصلاح الگوی مصرف گام بردارند.
براساس اعلام برخی از دانشگاه‌ها، پل میان‌گذر و راه احداث‌شده در دریاچه ارومیه نیز در کاهش تراز آبی آن تأثیرگذار بوده است؛ در صورت نیاز، اصلاحات فنی در این سازه‌ها برای بهبود جریان آب و کمک به احیای دریاچه انجام خواهد شد.
بی‌تردید، افزایش مصرف آب متهم ردیف اول خشکی دریاچه ارومیه است؛ زیرا در کنار تغییر الگوی بارش و کاهش نزولات آسمانی، مصرف بی‌رویه آب به‌ویژه در بخش کشاورزی، به بحران دامن زده است.
در سال‌های اخیر، میزان بارش کاهش یافته و نوع آن نیز تغییر کرده است؛ بارش برف به باران تبدیل شده، باران‌ها رگباری و کوتاه‌مدت شده‌اند و بخش زیادی از آن نیز پیش از نفوذ در زمین، تبخیر می‌شود.
این شرایط به ما درسی بزرگ می‌دهد؛ در کنار کاهش بارش و آورد طبیعی، باید مصرف آب نیز کاهش می‌یافت؛ اما متأسفانه مصرف افزایش یافته است؛ اکنون همه باید دست‌به‌دست هم دهند تا مصرف آب در استان کاهش یابد.
در این مسیر، درآمدهای جایگزین برای مردم استان، به‌ویژه در بخش کشاورزی، در حال بررسی و برنامه‌ریزی است تا معیشت مردم آسیب نبیند.
برای احیای دریاچه ارومیه از نظرات کارشناسان و متخصصان بهره می‌گیریم و از طرح‌های متنوع و علمی استفاده خواهیم کرد؛ در این زمینه امیدواریم با همکاری همگانی، دریاچه ارومیه دوباره زنده شود.
امروز همایش ملی تغییر اقلیم در دانشگاه ارومیه برگزار شد که در آن، نظرات بسیار ارزشمندی درباره احیای دریاچه ارومیه ارائه شد؛ این پیشنهادها در اجرای طرح‌های آینده دریاچه مورد توجه قرار خواهند گرفت.
برای کاهش مصرف آب و انرژی، فرهنگ‌سازی گسترده‌ای باید انجام شود؛ همه مردم باید مسئولیت اجتماعی خود را در این زمینه ایفا کنند.
زیرا این موضوع یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی حیاتی است تا از خسارات سنگین و جبران‌ناپذیر آینده جلوگیری شود؛ در این راستا، نیازمند یک نهضت مردمی گسترده در استان هستیم.
