غزال زیاری- در اوایل سال جاری میلادی گروهی از دانشمندان دانشگاه جانز هاپکینز آمریکا اعلام کردند که موفق به خلق پدیده شگفت‌انگیزی شده‌اند: یک مغز کامل انسان در ابعاد مینیاتوری.
این ساختار در واقع نوعی اندام‌واره (organoid) است. اندام‌واره، توده کوچکی از بافت انسانی است که از سلول‌های بنیادی رشد داده می‌شود تا عملکرد یک اندام واقعی را شبیه‌سازی کند و هدف اصلی از ایجاد چنین ساختارهایی، فراهم آوردن بستری برای مطالعهٔ بیماری‌ها و آزمایش داروهای جدید پیش از استفاده در بدن انسان است.
تولید چنین مغزها و سایر اندام‌واره‌های رشد یافته در آزمایشگاه، گرچه بسیار هیجان‌انگیز و موفقیت‌آمیز به نظر می‌رسد، اما از سوی دیگر باعث نگرانی بعضی از دانشمندان شده است. این دانشمندان نگران آن هستند که شاید روزی این ساختارهای کوچکِ به‌ظاهر بی‌جان که در حکم مقداری از شعور انسان در یک ظرف آزمایشگاهی هستند، بتوانند به‌نوعی آگاهی یا هوشیاری انسانی دست بیابند؛
مخالفت با انجام آزمایش‌های علمی بر روی اندام‌واره ها
این اتفاق بدون تردید، تبعات اخلاقی سنگینی به همراه خواهد داشت و همین باعث شده تا افراد زیادی از این بابت مضطرب و نگران شوند. وب‌سایت LiveScience اخیراً در این رابطه نظرسنجی‌ای انجام داده و ۶۵۷ کاربر به این سؤال پاسخ دادند: «اگر اندام‌واره‌های مغزی به آگاهی برسند، آیا باید بر روی آن‌ها آزمایش انجام شود؟»
حدود ۲۳ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی به‌شدت با این ایده مخالف بودند و باور داشتند که هیچ توجیه اخلاقی‌ای برای چنین کاری وجود ندارد. آن‌ها معتقدند که اگر این مغزهای مینیاتوری، حتی در سطحی ابتدایی دارای آگاهی باشند، ممکن است قادر به تفکر، احساس درد و تجربهٔ ترس باشند.
یکی از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی نوشت: «من واقعاً حس می‌کنم که چنین پیشرفتی ارزش جان واقعی این موجوداتِ ساخته‌شده پس از کسب آگاهی را ندارد. باید این را فریاد زد.»
از سوی دیگر ۲۵ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی هم معتقد بودند که دانشمندان نباید بر روی اندام‌واره‌هایی که هوشیارند، آزمایش انجام دهند؛ اما آزمایش بر روی اندام‌واره‌های بی‌هوش و بدون آگاهی مشکلی ندارد، به شرطی که به‌دقت از نظر بروز هرگونه نشانه‌ای از آگاهی تحت‌نظر باشند.
۲۲ درصد دیگر از افراد بر این باور بودند که انجام آزمایش بر روی اندام‌واره‌های آگاه قابل‌قبول است، اما باید مقررات ویژه‌ای برای حفظ رفاه آن‌ها تدوین شود.
در نهایت ۱۹ درصد هم معتقد بودند که نیازی به تغییر قوانین فعلی در زمینهٔ پژوهش بر این ارگانیسم‌ها وجود ندارد و باقی شرکت‌کنندگان در پاسخ به این پرسش، موضع مردد یا میانه‌روی داشتند.
آیا اندام‌واره آگاه ساخته‌شده؟
هنوز مشخص نیست که انسان تا چه اندازه به تولید اندام‌واره‌ای که حتی نشانه‌ای جزئی از آگاهی داشته باشد نزدیک شده باشد؛ اما درهرحال به نظر می‌رسد که بشر در مسیر این احتمال، به‌آرامی و با احتیاط گام برمی‌دارد.
در گذشته، آزمایش‌ها روی اندام‌واره‌ها بسیار ساده‌تر بودند؛ اما حالا و در آزمایشی مشابه با مطالعهٔ اخیر دانشگاه جانز هاپکینز، پژوهشگران توانسته‌اند اندام‌واره‌های پیچیده‌تری بسازند که در آن بخش‌های مختلف بافت مغزی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.
از همین رو، تصور اینکه اندیشه‌ای از میان این نورون‌های رشد یافته در آزمایشگاه شکل گیرد، دیگر چندان دشوار نیست.
منبع: futurism
۲۲۷۲۲۷
