میهمان بین‌ستاره‌ای و مرموز منظومه شمسی، 3I/ATLAS، پس از عبور نفس‌گیر از کنار خورشید، بار دیگر در دیدرس تلسکوپ‌ها قرار گرفته است. اما این بازگشت، با نمایشی خیره‌کننده و گیج‌کننده همراه بوده که جامعه علمی را در بهت فرو برده است؛ درخششی نامتعارف و تغییر رنگی عجیب که آن را از هر دنباله‌دار شناخته‌شده‌ای متمایز می‌کند و پرسش‌های بنیادینی را درباره ماهیت این مسافر کهکشانی مطرح کرده است.
در پدیده‌ای که می‌تواند فصل جدیدی در کتاب‌های اخترشناسی باز کند، سومین بازدیدکننده بین‌ستاره‌ای تایید شده منظومه شمسی، موسوم به 3I/ATLAS، با ویژگی‌هایی کاملاً غیرمنتظره از پشت خورشید ظاهر شده است.این جرم کیهانی که پس از «اوموآموا» و «بوریسوف» کشف شده، در هفته‌های اخیر به کانون توجهات تبدیل شده بود و اکنون داده‌های جدید، رازهای آن را پیچیده‌تر از همیشه کرده است.
بر اساس گزارش تیمی از پژوهشگران که مشاهدات خود را روز چهارشنبه منتشر کردند، سه فضاپیمای ناسا که این جرم را حین نزدیک‌ترین عبورش از کنار خورشید در تاریخ ۲۹ اکتبر (۸ آبان) رصد می‌کردند، پدیده‌ای شگفت‌انگیز را ثبت کرده‌اند. داده‌ها نشان می‌دهد که با نزدیک شدن 3I/ATLAS به حضیض خورشیدی (نزدیک‌ترین فاصله تا خورشید)، میزان درخشندگی آن با سرعتی حدود هفت برابر بیشتر از دنباله‌دارهای معمولی افزایش یافته است. این افزایش شدید و ناگهانی در نور، فراتر از الگوهای شناخته‌شده برای دنباله‌دارهای ابر اورت در فواصل مشابه است و دانشمندان هنوز هیچ توضیح روشنی برای آن ندارند.
محققان در مقاله خود اذعان کرده‌اند: «دلیل این افزایش سریع درخشندگی که بسیار فراتر از نرخ معمول در دنباله‌دارهای منظومه شمسی است، نامشخص باقی مانده است.»
تغییر رنگ اسرارآمیز؛ از سرخی غبار تا درخشش آبی-سبز
شگفتی‌ها به همین‌جا ختم نمی‌شود. این مسافر بین‌ستاره‌ای اکنون به رنگ آبی متمایل شده است؛ این در حالی است که مشاهدات قبلی، رنگی متمایل به قرمز را برای آن ثبت کرده بودند. برخی گزارش‌های دیگر نیز از ظهور هاله‌ای سبزرنگ در اطراف آن خبر می‌دهند. این تغییر رنگ چشمگیر نشان می‌دهد که فرآیندی فراتر از بازتاب ساده نور خورشید در حال وقوع است.
دانشمندان این تحول رنگی را اینگونه تفسیر می‌کنند که رنگ قرمز اولیه احتمالاً ناشی از پراکندگی نور خورشید توسط غبار روی سطح این جرم بوده است. اما با نزدیک شدن به خورشید و افزایش دما، یخ‌های سطحی آن، به ویژه دی‌اکسید کربن منجمد که به وفور در این جرم یافت می‌شود، به سرعت از حالت جامد به گاز تبدیل (تصعید) شده‌اند.این فرآیند باعث آزاد شدن ذرات یخی کوچک و درخشان و همچنین گازهایی مانند سیانور و دی‌کربن شده که تحت تابش فرابنفش خورشید، درخششی به رنگ آبی یا سبز از خود ساطع می‌کنند.
کپسول زمان ۷ میلیارد ساله
فضاپیماهای ناسا همچنین موفق به شناسایی یک توده درخشان عظیم از گاز و غبار شده‌اند که تا فاصله ۱۸۶ هزار مایلی (حدود ۳۰۰ هزار کیلومتر) اطراف این جرم گسترش یافته است. این هاله عظیم، یادآور ابر دی‌اکسید کربنی است که ماه‌ها قبل در اطراف آن مشاهده شده بود و ترکیبات شیمیایی منحصربه‌فرد آن را تایید می‌کند. برخلاف دنباله‌دارهای منظومه شمسی ما که عمدتاً از یخ‌آب تشکیل شده‌اند، 3I/ATLAS سرشار از دی‌اکسید کربن است که نشان می‌دهد در منظومه‌ای ستاره‌ای بسیار متفاوت و سردتر از منظومه ما متولد شده است.
این جرم که با سرعتی بیش از ۲۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت در فضا حرکت می‌کند، در واقع یک کپسول زمان است.مدل‌سازی مسیر حرکت آن نشان می‌دهد که احتمالاً از دیسک ضخیم کهکشان راه شیری سرچشمه گرفته و ممکن است سنی در حدود ۷ میلیارد سال داشته باشد؛ یعنی حتی قدیمی‌تر از خورشید و منظومه شمسی ما.
اگرچه رفتار عجیب 3I/ATLAS، از جمله شتاب‌گیری‌های غیرگرانشی آن، در ابتدا گمانه‌زنی‌هایی را در مورد مصنوعی بودن آن ایجاد کرده بود، اما جامعه علمی معتقد است که این رفتارها با فرآیندهای طبیعی تصعید گازها کاملاً قابل توضیح است. این میهمان کیهانی پس از رسیدن به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید، اکنون سفر خود را برای خروج از منظومه شمسی و بازگشت به فضای بیکران بین‌ستاره‌ای آغاز کرده است و دانشمندان امیدوارند با تحلیل داده‌های به دست آمده، به درک عمیق‌تری از نحوه شکل‌گیری سیارات و مواد اولیه حیات در گوشه‌ای دیگر از کهکشان ما دست یابند.
48
