متاسفانه این سیستم نظام توزیع و همچنین عملکرد داروخانه ها را دچار چالش اساسی نموده است بنحوی که بدون هیچ معیار و شاخص خاصی تعدادی از داروخانه ها انتخاب و تمامی داروهای کم یاب و داروهای خاص و اغلب وارداتی را صرفا به این داروخانه ها توزیع می‌کنند و در بعضی موارد تعدادی داروخانه ها از این هم منتخب‌تر بوده و اقلامی فقط به این داروخانه‌ها توزیع میشود و متاسفانه این موضوع باعث ایجاد رانت بزرگی شده است که مثلث خان و کدخدا و ژاندارم همگی در حال بهره‌برداری از سود سرشار این رانت هستند. متاسفانه آنها که باید در برابر این رانت ایستادگی نمایند در جمع همه مخالفند و در خلوت خود سود خود را از این رانت می برند. ترجیح می دهند این وضعیت را پایدار کنند.
تاثیرات منفی سیستم داروخانه‌های منتخب به طور مختصر عبارتند از:
۱- نابرابری در دسترسی به دارو تمرکز داروخانه‌های منتخب در مناطق خاص (معمولا شهر یا مراکز استانها) ممکن است دسترسی به داروهای ضروری را برای ساکنان مناطق محروم یا روستایی محدود کند.این نابرابری بخصوص در مورد داروهای خاص و یا وارداتی مشهود هست.
۲- تشکیل و تقویت بازار :سیاه محدودیت در توزیع برخی داروها به داروخانه‌های غیر منتخب باعث ایجاد و پر رونق شدن بازار سیاه دارو میشود بنحوی که تمام داروهای توزیع شده در داروخانه های منتخب به چند برابر قیمت در بازار سیاه یافت میشود و متاسفانه هیچگونه نظارتی نیز مشاهده نمی‌شود.
۳- فساد شخصی و یا سازمانی و گروهی: این موضوع باعث ایجاد رانت برای برخی افراد یا نهادها شده است و انگیزه‌های سودجویانه را تقویت کرده و کیفیت خدمات دارویی را کاهش داده است. برای نمونه کافی است به چند قلم دارو مانند آمپول گارداسیل و ریتالین و پراکتیسا و پرونال و….. توجه کنید، تفاوت قیمت چند برابر این داروها در بازار سیاه با داروخانه چه معنایی میتواند داشته باشد. آنچه مسلم هست این داروها بعضا از طریق داروخانه‌های منتخب به بازار سیاه راه پیدا میکند و سیستم نظارتی هم تنها نظاره گر این وضعیت آشوب زده است.
۴- کاهش رقابت و انحصارگری انحصار: توزیع داروهای خاص و کمیاب و در داروخانه های منتخب رقابت سالم بین داروخانه‌ها را کاهش داده است.
۵- اختلال در زنجیر تامین دارو وابستگی به داروخانه‌های منتخب ممکن است سیستم توزیع را شکننده کند بنحوی که اگر دارویی را داروخانه‌های منتخب مازاد بر نیاز دریافت نکنند و دارو مجوز توزیع در داروخانه های غیر منتخب نداشته باشد کمبود دارویی کاذب ایجاد میشود.
۶- کاهش پاسخگویی و نظارت تمرکز قدرت در داروخانه‌های منتخب نظارت، سازمان‌های مربوطه را با چالش اساسی مواجه میکند. این موضوع بخصوص در مورد داروخانه‌های دولتی که تماما خاص منتخب هستند صدق میکند.
کاهش اعتماد عمومی مشکلات فوق میتواند اعتماد مردم به سیستم دارویی را تضعیف کند و بیماران را به سمت خرید خودسرانه دارو از بازار غیر رسمی دارو سوق دهد.
این چالش‌ها نشان میدهد که سیستم داروخانه های منتخب نه تنها کارایی سیستم دارویی را کاهش داده است بلکه نابرابری ها و بی‌عدالتی ها و ریسک‌های امنیتی را در حوزه سلامت تشدید کرده است. برای کاهش این مشکلات بازنگری اساسی در سیستم و سیاست‌های توزیع و تقویت نظارت بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
*داروساز
۴۷۴۷
