به گزارش سیلاد، در هفته‌های اخیر، دنباله‌دار «۳I/ATLAS» در دنیای علم و اینترنت سر و صدای زیادی به راه انداخته است. این جرم میان‌ستاره‌ای از فراسوی منظومه شمسی به دنیای ما وارد شده است.
جنجال وقتی آغاز شد که برخی رسانه‌ها، از جمله Daily Mail، ادعا کردند تصاویر تازه‌ای از مریخ، جسمی استوانه‌ای را نشان می‌دهد که ممکن است یک «سفینه فضایی میان‌ستاره‌ای» باشد. آیا واقعاً ممکن است پای فناوری بیگانه در میان باشد یا این تنها یک شایعه‌ی علمی دیگر است؟
«۳I/ATLAS» چیست؟
جرم «۳I/ATLAS» در ۱ ژوئیه ۲۰۲۵ توسط سامانه جستجوی خودکار ATLAS در شیلی کشف شد. عدد «۳» در نام آن به این معناست که این سومین جرم میان‌ستاره‌ای تأییدشده پس از Oumuamua(در سال ۲۰۱۷) و Borisov (در سال ۲۰۱۹) است.
مسیر حرکتی آن هایپربولیک است، و گرانش خورشید نمی‌تواند آن را در مدار نگه دارد. به زبان ساده، «۳I/ATLAS» مهمان موقتی است که از اعماق کهکشان به دیدار ما آمده و به زودی برای همیشه منظومه شمسی را ترک خواهد کرد.
تصاویر و داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که این جرم برخلاف Oumuamua، دنباله‌دار است. یعنی از سطح آن گاز و غبار خارج می‌شود و دنباله‌ای از ذرات ریز در اطرافش شکل گرفته است. بر اساس برآورد دانشمندان، قطر هسته‌ی مرکزی آن کمتر از ۲٫۸ کیلومتر است و سطحی تیره و کم‌درخشش دارد.
در پژوهشی دیگر ستاره‌شناسان تلاش کردند مسیر گذشته‌ی «۳I/ATLAS» را تا ۱۰ میلیون سال قبل ردیابی کنند، اما ستاره مادر یا منظومه‌ای که بتواند منبع این جرم باشد، پیدا نشد. به بیان دیگر، هنوز نمی‌دانیم دقیقاً از کجا آمده است.
ادعای «سفینه استوانه‌ای» از کجا آمد؟
ماجرا زمانی داغ شد که برخی کاربران و وب‌سایت‌های خبری، تصویری از دوربین مریخ‌نورد استقامت (Perseverance) را منتشر کردند و مدعی شدند در آن، جسمی استوانه‌ای شکل در آسمان مریخ دیده می‌شود. به‌گفته این افراد، شکل منظم و جهت حرکت این جسم با ویژگی‌های یک جرم طبیعی تطابق ندارد و ممکن است نشانه‌ای از فناوری فرازمینی باشد.
این نظریه حتی به برخی دانشمندان جنجالی نیز نسبت داده شد؛ از جمله اوی لوب (Avi Loeb)، اخترفیزیک‌دان دانشگاه هاروارد که پیش‌تر ʻOumuamua را نیز «احتمالاً مصنوعی» دانسته بود. او در مقاله‌ای تازه، ۳I/ATLAS را نمونه‌ای از «میهمان بالقوه‌ی فناوری بیگانه» معرفی کرده و گفته بود: ««اگر قرار باشد تمدنی میان‌ستاره‌ای، کاوشگرهایی برای بررسی منظومه‌های دیگر بفرستد، ۳I/ATLAS می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.»
با این حال، اکثریت ستاره‌شناسان و پژوهشگران چنین دیدگاهی را رد کرده‌اند. نشریه Live Science در تحلیلی مفصل نوشت که ادعای «جسم مصنوعی» تاکنون هیچ مدرک معتبری ندارد و رفتار ۳I/ATLAS به‌طور کامل با ویژگی‌های یک دنباله‌دار طبیعی سازگار است.
پژوهشگران مؤسسه‌ی SETI نیز توضیح داده‌اند که شکل استوانه‌ای مشاهده‌شده در تصاویر مریخ ممکن است خطای دید یا اثر فنی دوربین باشد؛ زیرا وقتی جسمی با سرعت زیاد حرکت می‌کند، دوربین‌های ناوبری با نوردهی طولانی می‌توانند آن را به‌صورت کشیده یا استوانه‌ای نشان دهند. در واقع، هیچ داده‌ای وجود ندارد که نشان دهد آن جسم واقعاً سه‌بعدی یا فلزی است.
همچنین خروج غبار و گاز از ۳I/ATLAS، نشانه‌ای از ذوب شدن مواد یخی در اثر گرمای خورشید است — پدیده‌ای که دقیقاً در دنباله‌دارها مشاهده می‌شود. در صورتی که جرم مصنوعی باشد، چنین فعالیتی منطقی نیست.
چرا این بحث‌ها تکرار می‌شود؟
از زمان ʻOumuamua تاکنون، علاقه عمومی به «مهمانان میان‌ستاره‌ای» به شدت افزایش یافته است. بخشی از دلیل آن، شکل و رفتار غیرمعمول این اجرام است که گاهی در ابتدا برای دانشمندان نیز رازآلود به نظر می‌رسد، اما در بیشتر موارد، توضیح‌های طبیعی در نهایت بر فرضیه‌های ماورایی غلبه می‌کنند.
برای مثال، ʻOumuamua در ابتدا به دلیل تغییر سرعتش مشکوک به «پیشرانه مصنوعی» دانسته شد، اما بعدها مشخص شد که فشار گازهای آزادشده از سطح می‌تواند علت آن باشد.
۵۸۵۸
