نگار علی- این سیستم جدید که با هزاران کیلومتر فیبر نوری، حسگر و تجهیزات پیشرفته ساخته شده، شباهتی به «سیستم عصبی» برای زمین دارد؛ سیستمی که می‌تواند خطرات را پیش از آن‌که دیر شود شناسایی کند.
این پروژه که شامل سه شبکه‌ی مستقل ولی به‌هم‌پیوسته است (S-net، DONET و N-net) است، اکنون تمامی مناطق زلزله‌خیز اطراف ژاپن را به‌صورت زنده و دقیق پایش می‌کند. سیستم تازه‌تکمیل‌شده‌ی N-net، که در خرداد امسال به پایان رسید، می‌تواند تا ۲۰ ثانیه زودتر نسبت به زلزله و تا ۲۰ دقیقه زودتر نسبت به سونامی هشدار بدهد؛ زمانی حیاتی برای متوقف کردن قطارهای سریع‌السیر، بستن دروازه‌های بندری و نجات جان هزاران انسان.
این سامانه در پاسخ به زلزله مهیب سال ۲۰۱۱ ژاپن ساخته شد؛ زمانی که زلزله‌ای ۹ ریشتری در عمق اقیانوس منجر به سونامی و فاجعه نیروگاه اتمی فوکوشیما شد و بیش از ۲۰ هزار کشته برجای گذاشت. در آن زمان، تجهیزات لرزه‌نگاری زمینی نه‌تنها بزرگی واقعی زلزله را به‌درستی اندازه‌گیری نکردند، بلکه هشدار سونامی نیز با تأخیر صادر شد.
اما حالا ژاپن به نخستین کشور جهان تبدیل شده که تمام «زون‌های فرورانش» اطراف خود را به‌طور مستقیم و لحظه‌ای زیر نظر دارد. هر یک از ایستگاه‌های کف اقیانوس مجهز به حسگرهایی مانند شتاب‌سنج، لرزه‌نگار و فشارسنج‌های پیشرفته هستند و داده‌ها را از طریق کابل‌های زیرآبی به مراکز کنترل منتقل می‌کنند.
به‌گفته‌ی هارولد توبین، زمین‌لرزه‌شناس دانشگاه واشنگتن، این سیستم فقط برای هشدار فوری نیست؛ بلکه ابزار بی‌نظیری برای شناخت بهتر عملکرد گسل‌هاست. او می‌گوید: «با این سیستم، حتی حرکت‌های بسیار آهسته و بدون لرزش هم قابل تشخیص هستند؛ حرکت‌هایی که ممکن است نشانه‌ی زلزله‌ای بزرگ در راه باشند.»
در همین حال، دانشگاه کاردیف در ولز نیز پروژه‌ی جدیدی به نام GREAT را راه‌اندازی کرده که از حسگرهای صوتی زیرآبی طراحی‌شده برای شناسایی انفجارهای اتمی استفاده می‌کند تا سونامی‌های احتمالی را پیش‌بینی کند. این فناوری با استفاده از هوش مصنوعی، در کمتر از چند ثانیه بزرگی زلزله، نوع گسل و احتمال سونامی را ارزیابی می‌کند.
در سوی دیگر اقیانوس آرام، اما وضعیت متفاوت است. در حالی که ژاپن شبکه‌ای عظیم از حدود ۶ هزار حسگر زمینی و دریایی دارد، گسل بسیار خطرناک «کاسکادیا» در سواحل آمریکای شمالی، تنها با یک کابل و سه لرزه‌نگار زیر دریا کنترل می‌شود. این در حالی است که زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۹ ریشتر در این گسل کاملاً محتمل است.
کارشناسان هشدار می‌دهند که حتی یک دقیقه هشدار زودتر می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد و جلوی فاجعه‌ای به بزرگی فوکوشیما را بگیرد. اما ایالات متحده هنوز راه زیادی در پیش دارد تا به سطح آمادگی ژاپن برسد.
منبع: scientificamerican
۲۲۷۲۲۷
