به گزارش سیلاد، نشست «ابعاد حقوقی و آسیب‌شناختی جنگ ۱۲ روزه رژیم اسرائیل با ایران؛ راهکارهای و چالش‌ها» با همکاری خبرگزاری سیلاد در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. از جمله مشارکت کنندگان دیگر این نشست علمی، انجمن علمی حقوق دانشگاه تهران، موسسه علمی و حقوقی مهداد، خبرگزاری ایرنا، انجمن حقوق شناسی ایران و موسسه مطالعات بشیریه بود که در این نشست به طرح پرسش های پژوهشی پرداختند.
در این نشست عباس شیری، حقوقدان و رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، سعید زندیه، استاد دانشگاه امام حسن مجتبی (ع)، تهمورث بشیریه، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، محمدحسین شریفان، حقوقدان و عضو هیات مدیره گروه حقوقی مهداد و رسول صفرآهنگ، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه به ایراد سخنرانی پرداختند.
سخنرانی عباس شیری، رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در بخش نخست این گزارش منتشر شد.
در بخش دوم به بازتاب سخنان دکتر تهمورث بشیریه استاد دانشگاه علامه طباطبایی و محمد حسین شریفان حقوقدان و عضو هیات مدیره موسسه مهداد می پردازیم.
چه شد که اقلیتی از زدن صداوسیما خوشحالی کردند ؟
تهمورث بشیریه، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: «فارغ از هر موضع و اختلافی که در داخل داریم، شخصاً افتخار می‌کنم که تنها به قوت و قدرت موشک‌های خودمان ایستادیم و دشمن ناچار شد پیشنهاد آتش‌بس بدهد. ما این قوت را داشتیم و نباید این واقعیت را کتمان کنیم و نباید دچار خود تحقیری شویم و من دست تک تک مدافعان وطن را می‌بوسم که با قوت ما را علی‌رغم تمام زخم‌هایی که به پیکر ایران وارد شد، سرافراز کردند.»
بشیریه ادامه داد: «ما در جنگ سفت و سخت ایستادیم بدون این که در مقابل دشمن و خائنان هیچ کوتاه بیاییم اما الان وقت آن است که دید انتقادی و آسیب شناختی به موضوع داشته باشیم که چه شد برخی حوادث پیش آمد. من با الهام از دیدگاه جرم شناختی از دوگانه حاکم و سرزمین صحبت می‌کنم. از وطن به عنوان دل، عشق و جان و بعد از حاکمانی که قدر این جان را نمی‌دانند و بر این جان ظلم می‌کنند. اتفاقات و مسائلی در جنگ پیش آمد که بیش از ضرباتی که دشمن می‌زد، دل ایران دوستان را ابراز خوشحالی یا حمایت افرادی که تابعیت ایرانی دارند و سخت است به آنها ایرانی گفته شود، به درد می‌آورد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان داشت: «این خیلی دردناک بود که وقتی صداوسیما را زدند، یک عده خوشحالی کردند و قلب من به درد آمد و با اینکه صداوسیما را ملی نمی‌دانم، عکس آن خانم را در صفحه شخصی خودم گذاشتم و گفتم به تو افتخار می‌کنم. چون آن وقت موقع جنگ است و موقع پیوستگی.»
وی توضیح داد: وقتی مملکت با حاکم یکسان انگاشته شود، برخی مخالفان حاکم علیه مملکت هم اقدام می‌کنند. مغالطه یکی بودن حاکم و مملکت همان چیزی بود که شبکه‌های خیانتکار مثل ایران اینترنشنال هم دنبال می‌کردند. آنها نمی‌گفتند جنگ علیه ایران، چون ایران خیلی خوب است، می‌گفتند جنگ اسرائیل علیه جمهوری اسلامی! یا کسی که خود را ولیعهد ایران تصور می‌کند، همین را القا می‌کرد که وقتی نیروگاه هسته‌ای را زدند، ایران را نزده‌اند، جمهوری اسلامی را زده اند! آنها القا می‌کنند که بیمارستان، بیمارستان ایران نیست، مخفیگاه جمهوری اسلامی است! و کسانی از داخل با این یکسان انگاری برای حمله به ایران کمک می‌کردند. بعد هم اگر ظلمی شده، تعمیم داده می‌شد به کل حاکمیت. این رویکرد در برخی کم نبود، هرچند اکثریت نبود.
بشیریه با اعتقاد بر اینکه «یکی از دلایل این موضوع ظلم و بی عدالتی است که بعضا در کشور در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیست و فرهنگی رخ داده است»، ادامه داد: هدف اصلی دشمن در این جنگ تجزیه ایران بود، ما باید با مردم خیلی صحبت کنیم تا آنها متوجه شوند که ایران با حاکمیت یکی نیست و نباید از حملات خارجی دفاع کنیم.
وی تاکید کرد که «حاکمیت نیز باید اصلاحات و تغییرات بنیادین ایجاد کند از جمله اینکه آزادی‌های اجتماعی را بیشتر کند و به سمت اصلاح برخی از مقررات حرکت کند».
این استاد دانشگاه در بخش پایانی صحبت‌های خود در این نشست که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شده بود، گفت: من دست همه مدافعان وطن در جنگ هشت ساله و جنگ تحمیلی ۱۲ روزه را می‌ب وسم.
بشیریه یادآور شد: البته روح ملی در این جریان غلبه یافت و ما به رغم تمام ظلم‌ها سرافراز ایستادیم اما همین میزان اقلیت که حاضر باشند به کشور خود صدمه بزنند، خطرناک است.
شریفان: تجاوز رژیم صهیونیستی به ایران نقض صریح قواعد بشر دوستانه حقوق بین‌الملل بود
محمدحسین شریفان، حقوقدان و عضو هیات مدیره گروه حقوقی مهداد نیز در این نشست با تأکید بر نقض صریح قواعد بشردوستانه توسط رژیم اسراییل، این درگیری را نقطه ای تاریخی در مناسبات بین‌المللی دانست که نظام جهانی را در دوراهی صیانت از قانون و حقوق بین الملل یا در اولویت نهادن منافع دولت‌ها قرار داده است. شریفان در ابتدای سخنان خود اظهار داشت: «تجاوز رژیم اسرائیل به ایران در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ نه‌تنها نقض فاحش قواعد بشردوستانه بود، بلکه حقوق بین‌الملل را به استیصال کشاند.»
وی این جنگ را فاجعه‌ای تاریخی خواند که پرسش‌های حقوقی و سیاسی متعددی را مطرح کرده است. او سه پرسش کلیدی را محور بحث خود قرار داد: آیا حملات اسرائیل تجاوز به تمامیت ارضی ایران بود یا دفاع پیشگیرانه؟ آیا استفاده از حریم هوایی کشورهای منطقه نشانه همکاری پنهان آنها با اسرائیل است؟ و آیا حمایت اروپا از اسرائیل به معنای انزوای سیاسی ایران است؟
این حقوقدان با استناد به قواعد حقوق بین‌الملل، حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای، زندان‌ها، صداوسیما و مناطق مسکونی ایران را نقض آشکار اصل منع توسل به زور در منشور ملل متحد و قواعد بشردوستانه دانست. وی تأکید کرد: «حمله به دانشمندان و مراکز هسته‌ای ایران، برخلاف اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، و هدف‌گیری اماکن غیرنظامی، نقض صریح کنوانسیون‌های ژنو است.»
شریفان افزود که ادعای «دفاع پیشگیرانه» اسرائیل فاقد شواهد حقوقی از تهدید فوری ایران بود و بنابراین، این حملات به‌عنوان تجاوز به تمامیت ارضی ایران قابل طبقه‌بندی است. در پاسخ به پرسش دوم، شریفان استفاده اسرائیل از حریم هوایی کشورهای منطقه مانند عربستان، عراق و اردن را نشانه‌ای از «همکاری پنهان» احتمالی این دولت‌ها با اسرائیل دانست. او اظهار داشت: «این اقدام، که بدون مجوز صریح این کشورها گزارش شده، پرسش‌هایی درباره نقش آنها در تسهیل تجاوز اسرائیل ایجاد می‌کند.»
وی خواستار شفاف‌سازی این کشورها در برابر نقض حاکمیت هوایی‌شان شد، اما افزود که شواهد قطعی همکاری هنوز تأیید نشده است. شریفان در پاسخ به پرسش سوم، حمایت قاطع اتحادیه اروپا، به‌ویژه صدراعظم آلمان، از اسرائیل را نشانه‌ای از چالش‌های دیپلماتیک ایران توصیف کرد، اما آن را به معنای انزوای کامل سیاسی ندانست.
او گفت: «حمایت اروپا از اسرائیل نتیجه نفوذ هژمونیک غرب، به‌ویژه آمریکا، در نهادهای بین‌المللی است، اما همکاری ایران با بریکس و محور مقاومت نشان‌دهنده ظرفیت دیپلماتیک برای مقابله با این انزوا است.» وی به میانجی‌گری قطر و عمان در برقراری آتش‌بس ۲۴ ژوئن اشاره کرد و آن را نمونه‌ای از پتانسیل دیپلماسی منطقه‌ای ایران خواند.
این حقوقدان با تأکید بر ناکارآمدی سازمان ملل در مدیریت بحران، اظهار داشت: «انفعال شورای امنیت به دلیل وتوی آمریکا و حمایت غرب از اسرائیل، بار دیگر محدودیت‌های حقوق بین‌الملل در برابر قدرت‌های هژمونیک را نشان داد.» او هشدار داد که تداوم چنین نقض‌هایی می‌تواند به تضعیف نظم حقوقی بین‌المللی منجر شود.
او همچنین بر لزوم تدوین استراتژی‌های حقوقی برای پاسخگویی به تجاوزات آینده تأکید کرد. این نشست با پرسش و پاسخ درباره پیامدهای حقوقی و سیاسی جنگ ۱۲ روزه پایان یافت. شریفان بر ضرورت بازتعریف استراتژی‌های ایران در برابر چالش‌های بین‌المللی تأکید کرد و خواستار گفت‌وگوی جهانی برای اصلاح ساختارهای ناکارآمد حقوق بین‌الملل شد.
۲۱۳/۴۲