فرزاد مظفری، سرویس امنیتی اوکراین (SBU) با طراحی و اجرای یک عملیات ویژه به نام «عملیات تار عنکبوت» (Operation Spider Web)، با استفاده از پهپاد، توانست زیرساخت‌های هوانوردی استراتژیک روسیه را در عمق خاک این کشور هدف قرار دهد.
اوکراین مدعی است که چندین هواپیمای استراتژیک روسیه، از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک اتمی Tu-95 و Tu-22M3 و هواپیماهای هشدار زودهنگام A-50، را در چهار پایگاه هوایی در عمق خاک روسیه هدف قرار داده و منهدم کرده است.
اوکراین در این حمله از پهپادهای FPV (First-Person View) استفاده کرد؛ پهپادهای کوچکی که اپراتور با استفاده از دوربین متصل به آن‌ها، از زاویه دید پهپاد می‌بیند و مانند یک بازی ویدیویی هدایت پرنده را به دست می‌گیرد.
پرواز کم‌ارتفاع برای عبور از رادار، دقت بالا در برخورد به هدف، و البته هزینه ساخت پایین (معمولاً زیر ۱۰۰۰ دلار) از مهم‌ترین ویژگی‌های این پهپادها است.
این پهپادها به دلیل سایز کوچک و سیگنال‌های ضعیف، به‌سختی توسط سامانه‌های پدافند هوایی قابل شناسایی و رهگیری هستند. این پهپادها در کامیون‌هایی پنهان شدند که ظاهری غیرنظامی داشت، و قابلیت استتار در پارکینگ‌ها یا مناطق روستایی را فراهم می‌کرد.
در زمان مناسب، پوشش محل نگهداری پهپادها به‌صورت خودکار یا با کنترل از راه دور باز شد و پهپادها به پرواز درآمدند. این سیستم پنهان‌کارانه یکی از نقاط قوت کلیدی حمله بود.
سیستم‌های هدایتی، از GPS تا هوش مصنوعی
هر چند هنوز جزئیاتی دقیقی از این حمله منتشر نشده است اما در مجموع استفاده از سه نوع سیستم هدایتی برای چنین عملیاتی محتمل است.
هدایت دستی (FPV با اپراتور)
- نیاز به نزدیکی به هدف
- آسیب‌پذیر در برابر اخلال رادیویی (jamming)
هدایت GPS برنامه‌ریزی‌شده
- پرواز خودکار بر اساس مختصات
- قابل ردیابی در صورت شنود سیگنال
هوش مصنوعی و تطبیق تصویری
- استفاده از الگوریتم‌های بینایی ماشین برای شناسایی هدف (مثلاً شناسایی یک بمب‌افکن از بالا)
- نیازی به ارسال و دریافت سیگنال نیست، بنابراین ضداخلال و مخفی‌کار است
- توانایی حمله بدون دخالت انسان
نشانه‌هایی مانند پوشاندن هواپیماها با لاستیک در روسیه نشان می‌دهد که مسکو نگران پهپادهای مبتنی بر بینایی ماشین و تطبیق تصویر است.
آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها
از دید مهندسی دفاعی، پایگاه‌های هوایی روسیه فاقد پناهگاه‌های بتنی مستحکم بودند. در تصاویر منتشر شده مشخص است که هواپیماها در فضای باز قرار گرفته‌اند که در برابر حملات مستقیم، حتی با پهپادهای کوچک نیز آسیب‌پذیر می‌شوند.
این نقطه‌ضعف سال‌هاست مورد بحث کارشناسان نظامی بوده، اما تا امروز نه در روسیه و نه حتی در پایگاه‌های آمریکا در اقیانوس آرام تغییر زیادی در آن ایجاد نشده است.
در نهایت، این حمله نشان داد که دانش فنی و خلاقیت می‌تواند بر تجهیزات گران‌قیمت غلبه کند. حمله پهپادی اخیر اوکراین یک نمونه کلاسیک از جنگ نامتقارن فناورانه بود. این عملیات نشان داد که در عصر پهپادها، هوش مصنوعی، و مهندسی خلاقانه، حتی کشورهایی با منابع محدود می‌توانند زیرساخت‌های استراتژیک دشمن را به چالش بکشند.
منبع: twz , kyivpost , reuters
۵۸۵۸
