تینا مزدکی_الماس آبی کمیاب عملاً یک معجزه طبیعی است که به زمین‌شناسان کمک می‌کند تا درک بهتری از تکتونیک صفحه‌ای داشته باشند. ابتدا باید بدانید که اصطلاح صنعتی برای سنگ‌های رنگی طبیعی، «فانتزی» (fancy) است. الماسی که از آن صحبت می‌کنیم هم الماس آبی ۲.۴۶ قیراطی اوکاوانگو (Okavango Blue Diamond from Botswana) است که در کشور بوتسوانا کشف شده و به رنگ آبی سیر فانتزی (fancy deep blue) است.
با این حال حتی اصطلاح این رنگ هم نمی‌تواند جواهری که ۹۹.۹۸ درصد از تمام الماس‌های استخراج شده خاص‌تر است را به خوبی توصیف کند. این الماس آبی بزرگ و جذاب که هفته گذشته در نمایشگاه جدیدی در موزه تاریخ طبیعی آمریکا در شهر نیویورک رونمایی شد، تقریباً به اندازه یک بادام با پوست است و احتمالاً بیش از ۴۱۵ مایل (حدود ۶۷۰ کیلومتر) زیر زمین، در زیر بخشی از پوسته زمین به نام منطقه گذار (transition zone) شکل گرفته است. این سنگ در ماه می ۲۰۱۸ در معدن اوراپا (Orapa) بوتسوانا به سطح زمین آمد و توسط شرکت الماس اوکاوانگو (Okavango Diamond Company) کشف شد.
اما همانطور که پیشتر گفته شد؛ آنچه این جواهر را متمایز می‌کند رنگ آن است. الماس اوکاوانگو درخشش لاجوردی خود را از بور که منشأ آن آب دریا بوده، می‌گیرد. معمولاً الماس‌ها حاوی مقدار بیشتری نیتروژن نسبت به بور هستند، زیرا نیتروژن در محیط فراوان‌تر است و بور معمولاً در عمق زمین، جایی که کانی‌ها شکل می‌گیرند، وجود ندارد. اما الماس آبی اوکاوانگو این قاعده را بر هم می‌زند و حاوی نسبت بالاتری از بور به نیتروژن است.
حال این سوال بوجود می‌آید که چطور این عنصر در الماس آبی اوکاوانگو حل شد؟ اقیانوس حاوی بور است و از طریق فرآیندی به نام فرورانش (subduction) در بستر سنگی و گوشته زمین بازیافت می‌شود. هنگامی که یک صفحه تکتونیکی در اقیانوس به طور طبیعی با یک صفحه قاره‌ای برخورد کرده و به زیر آن می‌لغزد، بور به منطقه گذار رانده می‌شود. این آثار به مرور زمان دفن می‌شوند و در نهایت می‌توانند در یک الماس قرار گیرند. جورج هارلو، زمین‌شناس و متصدی سالن‌های گوهر و کانی موزه تاریخ طبیعی آمریکا، می‌گوید:« این یک قطعه دیگر از شواهد برای حمایت از تفسیر ما از نحوه عملکرد سیاره است.»
به گفته هارلو، طی چنجاه سال اخیر است که ته در مورد فرورانش اطلاعاتی کسب کرده‌اند، بنابراین این ایده نظری پشت شکل‌گیری الماس اوکاوانگو بلو، درک اولیه ما از یک فرآیند سیاره‌ای مهم را بیشتر تقویت می‌کند. با این حال، دلیل دقیق ترکیب شیمیایی این الماس هنوز برای کانی‌شناسان مبهم است. البته هارلو می‌گوید:«ما واقعاً نمی‌دانیم چرا نیتروژن آنقدر کم است. الماس‌هایی با مقادیر بالاتر نیتروژن رنگ زردی به خود می‌گیرند، بنابراین الماس بی‌نقص اوکاوانگو واقعا یک کشف بزرگ است.»
تا زمانی که صنعت برای چنین جواهر خیره‌کننده‌ای اصطلاح مناسب‌تری پیدا کند، نام «فانتزی» برای الماس آبی اوکاوانگو کافی است.
منبع: popsci
۲۲۷۳۲۳
