مأموریت عراقچی در پاکستان و هند؛ میانجی‌گری بین دو کشور هسته‌ای یا حسن‌نیت دیپلماتیک؟
مأموریت عراقچی در پاکستان و هند؛ میانجی‌گری بین دو کشور هسته‌ای یا حسن‌نیت دیپلماتیک؟
جواد مرشدی: حمله تروریستی گروهی از افراد مسلح به منطقه‌ای توریستی در کشمیر هند که منجر به کشته و زخمی شدن حدود ۳۰ نفر شد، تنش‌ها میان هند و پاکستان را تشدید کرده است. این پرسش که آیا این درگیری که از دیشب با حمله هند آغاز شده، پس از مدتی فروکش خواهد کرد یا به جنگی میان دو کشور هسته‌ای تبدیل خواهد شد، ذهن کشورهای منطقه را به خود مشغول کرده است.
در این میان، دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران ابتکار عمل را به دست گرفته و عباس عراقچی دو روز پیش به پاکستان سفر کرد؛ سفری با هدف میانجی‌گری. وزیر امور خارجه که در رأس یک هیئت رسمی به اسلام‌آباد رفته بود، در وزارت امور خارجه پاکستان با محمد اسحاق‌دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.
عراقچی همچنین با آصف علی زرداری، رئیس‌جمهور پاکستان نیز دیدار کرد. او اهداف این سفر را در سه محور خلاصه کرد: بررسی آخرین وضعیت منطقه و تنش میان هند و پاکستان، ارائه توضیحات به مقامات پاکستانی درباره جدیدترین وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا، و مرور روابط دوجانبه میان ایران و پاکستان.
خبرگزاری “سیلاد” نیز در گفت‌وگویی با نوذر شفیعی، کارشناس روابط بین‌الملل، به نقش ایران در میانجی‌گری میان هند و پاکستان پرداخته است.
تحلیل شما از سفر آقای عراقچی به پاکستان چیست؟
به نظر می‌رسد که مأموریت اصلی آقای عراقچی در سفر اخیرش تلاشی مستقیم برای کاهش تنش میان هند و پاکستان بوده است. با این حال، این اقدام ایران را نمی‌توان به معنای میانجی‌گری رسمی دانست چرا که در مفهوم دقیق میانجی‌گری، کشور میانجی باید طرحی مشخص برای صلح ارائه دهد.
یعنی از نگاه شما ایران نمی تواند موجبات کاهش تنش بین هند و پاکستان را در چنین شرایط خطرناکی فراهم کند؟
آنچه ایران در حال حاضر انجام می‌دهد، بیشتر یک میانجی‌گری دیپلماتیک و حسن‌نیت‌آمیز است که بر پایه روابط دوستانه‌اش با هر دو کشور صورت می‌گیرد. بحران در روابط هند و پاکستان به مرحله‌ای خطرناک رسیده، به‌گونه‌ای که دو کشور در وضعیت آماده‌باش نظامی قرار دارند. اقداماتی همچون نقض پیمان‌های بین‌المللی، از جمله پیمان آبی دهه ۱۹۶۰، قطع روابط تجاری، لغو پروازهای بین‌المللی در حریم هوایی دو کشور، و همچنین افزایش آزمایش‌های موشکی—به‌ویژه از سوی پاکستان—همگی نشان‌دهنده وخامت اوضاع هستند.
پس تاثیر سفر وزیر خارجه به پاکستان چیست؟
در شرایط حساس کنونی، سفر عباس عراقچی به پاکستان اهمیتی ویژه و مسئولیتی سنگین دارد. نباید فراموش کرد که هند و پاکستان از سال ۱۹۴۷ تاکنون درگیر منازعه‌ای طولانی و مستمر بوده‌اند. چنین درگیری ممتدی، همواره احتمال تشدید بحران و خروج اوضاع از کنترل را افزایش می‌دهد—به‌ویژه زمانی که هر دو طرف دارای تسلیحات هسته‌ای هستند.
گرچه سلاح هسته‌ای در تئوری ابزاری برای بازدارندگی تلقی می‌شود، اما در فضای بحران‌زده‌ای که مستعد خطای محاسباتی است، خطر وقوع رویدادهای پیش‌بینی‌ناپذیر کاملاً محتمل است. افزون بر این، افراط‌گرایی در هر دو کشور ریشه دارد—در پاکستان با گرایش‌های رادیکال اسلامی و در هند با افراط‌گرایی هندو—که این عوامل داخلی نیز می‌توانند به تشدید بحران دامن بزنند.
تلاش‌های بین‌المللی صورت‌گرفته تاکنون عمدتاً به توصیه‌های کلی مبنی بر «خویشتنداری» محدود شده‌اند؛ از جمله مواضع آمریکا، روسیه و حتی سازمان ملل متحد. در این میان، تنها کشوری که اقدام عملی مشخصی در راستای کاهش تنش‌ها انجام داده، ایران است. ایران، به دلیل پیوندهای تاریخی، فرهنگی و دیپلماتیک با هر دو کشور و جایگاهش به‌عنوان همسایه این بحران، گام‌هایی در جهت آرام‌سازی فضای منطقه برداشته است.
آیا ورود طرف ثالث موجب کاهش این تنش خواهد شد؟
بله، روابط خصمانه هند و پاکستان، به‌ویژه در شرایطی که امکان گفت‌وگوی مستقیم و مؤثر میان آن‌ها وجود ندارد نیازمند ورود طرف ثالثی برای مدیریت بحران است و ابتکار ایران را می‌توان یک اقدام فعالانه، دوستانه و به‌موقع دانست که احتمالاً از سوی هر دو طرف نیز با استقبال مواجه خواهد شد.
نقش این سفر در پیشبرد جایگاه منطقه ای جمهوری اسلامی را چگونه می بینید؟
از دیدگاه راهبردی این اقدام می‌تواند به ارتقای اعتبار ایران در سطح منطقه‌ای و حتی جهانی بینجامد. در دورانی که جهان با بحران‌های سیاسی متعدد مواجه است، هر کشوری که نقش سازنده‌ای در کاهش تنش‌ها ایفا کند، جایگاهش نزد افکار عمومی بین‌المللی تقویت خواهد شد. بنابراین، سفر آقای عراقچی را باید در چارچوب دیپلماسی فعال ایران برای تثبیت صلح و ثبات در منطقه تحلیل کرد.
۳۱۱۲۱۲
