غزال زیاری: این یک ماجرای واقعی، استثنایی و متفاوت است. همه‌چیز از زمانی آغاز شد که آژانس فضایی اروپا (ESA) در حال آماده‌سازی برای خاموش‌سازی فضاپیمای گایا (Gaia) بود که با مقاومتی غیرمنتظره مواجه شد.
این فضاپیما که طی سال‌ها نقشه‌های بسیار دقیق و سه‌بعدی از بیش از یک میلیارد ستاره در کهکشان راه شیری و فراتر از آن تهیه‌کرده ، در برابر خاموش شدن سرسختی زیادی نشان داد.
تییاگو نوگئیرا، اپراتور فضاپیمای گایا در بیانیه‌ای از سوی آژانس فضایی اروپا گفت: «خاموش کردن یک فضاپیما در پایان مأموریتش، کاری ساده به نظر می‌رسد؛ اما فضاپیمای گایا واقعاً نمی‌خواهد خاموش شود.»
علت این اتفاق چیست؟
دلیل این امر ساده و مشخص است؛ گایا به‌گونه‌ای طراحی شده بود که در برابر شرایط خشن محیطی به‌شدت مقاوم باشد. ولی حالا حتی مقامات آژانس فضایی اروپا هم در خاموش کردن آن به دردسر افتاده‌اند.
نوگئیرا توضیح داد: «گایا طوری طراحی‌شده که بتواند در برابر اختلالاتی مثل طوفان‌های پرتوی، برخورد شهاب‌واره‌های ریز یا حتی از دست دادن ارتباطش با زمین مقاومت کند. این فضاپیما سامانه‌های پشتیبان متعددی داشت تا این اطمینان حاصل شود که در صورت بروز اختلال، گایا مجدداً راه‌اندازی شده و عملیات خود را از سر بگیرد.
درنتیجه، تیم مأموریتی مجبور شد تا استراتژی ویژه‌ای برای از کار انداختن تدریجی این سامانه‌های پشتیبان طراحی کند تا مطمئن شویم که فضاپیما در آینده به‌طور ناخواسته دوباره فعال نشده و در صورت برخورد نور خورشید به پنل‌های خورشیدی‌اش، شروع به ارسال داده نکند.»
مأموریت‌های فضاپیمای گایا
فضاپیمای گایا در سال ۲۰۱۳ و با هدف تهیه بزرگ‌ترین کاتالوگ ستارگان در تاریخ به فضا پرتاب شد؛ اما حالا و پس از بیش از یک دهه فعالیت، این فضاپیما اوایل ماه جاری به پایان دوره مأموریت تعیین‌شده‌اش رسید.
در آخرین فعالیت خود در هفته گذشته، رانشگرهای گایا آن را از نقطه لاگرانژ ۲ ( در فاصله تقریباً ۱.۵ میلیون کیلومتری از زمین که نیروی گرانشی خورشید و زمین در آن با دوره مداری زمین برابر است (خارج کردند؛ اما طبق گفته آژانس فضایی اروپا، گایا به‌جای بازگشت به نزدیکی زمین، وارد مدار پایداری به دور خورشید شد تا اطمینان حاصل شود که دست‌کم تا ۱۰۰ سال آینده به زمین نزدیک نخواهد شد.
دانشمندان به‌عنوان بخشی از برنامه بازنشستگی این فضاپیما، سامانه‌ها و ابزارهای آن را یکی پس از دیگری خاموش کردند و در ادامه تیم فنی عمداً نرم‌افزار داخلی آن را تخریب کرد تا به گفته جولیا فورتونو، مهندس عملیات فضایی، فضاپیما پس از خاموش شدن، هرگز دوباره راه‌اندازی نشود.
گایا به اخترشناسان کمک کرده تا نقشه‌ای عظیم از ستاره‌ها، ماه‌ها و حتی سیارات فراخورشیدی تهیه کنند و قرار بر این است تا برخی از این اجرام در مأموریت آینده آژانس به نام پلاتو (PLATO) مورد بررسی بیشتری قرار بگیرند.
این گنجینه بزرگ از داده‌ها به دانشمندان کمک خواهد کرد تا درک بهتری از موقعیت منظومه شمسی در دیسک کهکشانی به دست آورند. مشاهدات پیشین گایا نشان داده‌اند که منظومه شمسی در حال حرکت به‌سوی مرکز کهکشان است و این حرکت با شتاب رو به رشدی ادامه دارد.
فورتونو در این باره توضیح داد: «احساس دوگانه‌ای دارم، از یک‌سو هیجان انجام این عملیات مهم پایان عمر و از سوی دیگر اندوه وداع با فضاپیمایی که بیش از پنج سال روی آن کار کرده‌ام؛ اما بسیار خوشحال و مفتخرم که بخشی از این مأموریت شگفت‌انگیز بوده‌ام.»
منبع: futurism
۵۸۳۲۱
