به گزارش سیلاد، در این پژوهش، دانشمندان به بررسی این پرسش پرداختند که آیا کلاغ‌ها قادرند در میان مجموعه‌ای از اشکال هندسی، آن شکلی را که با بقیه متفاوت است، بدون هیچ آموزش قبلی، تشخیص دهند؟ پاسخ شگفت‌انگیز بود: بله. آن هم با دقت و هوشیاری بالا.
به نقل از یک‌پزشک، در این تحقیق، دو کلاغ زاغی سیاه (Carrion Crow) نر با سن ۱۰ و ۱۱ سال، وارد مجموعه‌ای از آزمایش‌های چالش‌برانگیز شدند. در هر مرحله، شش شکل دوبعدی روی یک صفحه‌ٔ نمایش ظاهر می‌شدند؛ پنج‌تا از آن‌ها مشابه بودند و یکی فرق داشت. مأموریت کلاغ‌ها؟ پیدا کردن شکل «مزاحم» و نوک زدن به آن.
نکته کلیدی این بود که آن‌ها هیچ‌گاه قبل از این آزمایش‌ها، تمرینی برای تشخیص چهارضلعی‌ها نداشتند. این یعنی عملکردشان نه از روی عادت یا آموزش، بلکه از روی درک ذاتی هندسه بوده است.
کلاغ‌ها چگونه نظم را تشخیص می‌دهند؟
اشکالی که به کلاغ‌ها نشان داده شد شامل مجموعه‌ای از چهارضلعی‌ها با درجه‌های مختلفی از «نظم» بودند؛ مثل مربع (Square)، مستطیل (Rectangle)، لوزی (Rhombus)، ذوزنقه‌ٔ متساوی‌الساقین (Isosceles Trapezoid)، اشکال خم‌دار (Right Hinge) و چهارضلعی‌های کاملاً نامنظم.
هرچه نظم زاویه‌ها و طول ضلع‌ها در شکل‌ها بیشتر بود، عملکرد کلاغ‌ها بهتر می‌شد. در مجموعه‌هایی که از مربع‌ها تشکیل شده بودند، کلاغ‌ها خیلی سریع شکل متفاوت را تشخیص می‌دادند. اما در میان اشکال آشفته‌تر، مثل لوزی‌ها یا چهارضلعی‌های با زاویه‌های ناهماهنگ، تشخیص برایشان سخت‌تر می‌شد.
دانشمندان می‌گویند: «جالب است که کلاغ‌ها، درست مثل انسان‌ها، در تشخیص نظم در لوزی‌ها دچار مشکل بودند؛ و این نشان‌دهنده‌ٔ شباهت عمیق قابلیت‌های هندسی میان این پرندگان و انسان‌هاست.»
ترفندهای رفتاری برای حفظ انگیزه پرندگان
برای جلوگیری از خستگی ذهنی یا بی‌علاقگی، پژوهشگران بخش‌هایی از آزمایش را ساده‌تر طراحی کردند. در برخی مراحل، کلاغ‌ها به‌جای اشکال هندسی با مجموعه‌هایی مانند پنج ستاره (Star) و یک ماه (Moon) روبه‌رو می‌شدند که در مراحل تمرینی‌شان دیده بودند.
این ترفند ساده باعث شد پرندگان علاقه‌مند باقی بمانند، بدون اینکه تحت فشار شناختی بالا قرار بگیرند. چنین طراحی هوشمندانه‌ای، در پژوهش‌های رفتاری اهمیت بالایی دارد.
نتایج این پژوهش فراتر از یک کنجکاوی علمی است. کلاغ‌ها در طبیعت برای جهت‌یابی، یافتن غذا، و حتی تشخیص تهدیدهای محیطی، به نشانه‌های بصری و الگوهای فضایی متکی‌اند. توانایی تشخیص نظم هندسی در دنیای واقعی به آن‌ها یک مزیت بقا می‌دهد.
پژوهشگر اصلی این مطالعه می‌گوید: «ما انسان‌ها با زبان و نمادها، هندسه را به سطح پیچیده‌تری رسانده‌ایم؛ اما ریشه‌های دیداری این توانایی، به نظر می‌رسد که در تکامل حیوانات ریشه دارد.»
این یعنی حتی بدون آموزش رسمی، مغز ما – و مغز پرندگان هوشمندی مثل کلاغ‌ها – به طور طبیعی برای درک نظم ساخته شده است.
آیا این توانایی در انسان و کلاغ به‌صورت جداگانه در مسیر تکاملی شکل گرفته؟ یا حاصل یک ریشه‌ٔ مشترک در گذشته‌ٔ دور ماست؟ هرچه باشد، کشف اخیر به فهرست بلند افتخارات ذهنی کلاغ‌ها افزوده می‌شود: از استفاده‌ٔ هوشمندانه از ابزار گرفته، تا توانایی درک مفاهیم انتزاعی، و حالا… هندسه.
کلاغ‌ها، بار دیگر ما را به تحسین واداشتند و نشان دادند که جهان ذهنی حیوانات، پیچیده‌تر، زیباتر و شگفت‌انگیزتر از چیزی‌ست که تا امروز فکر می‌کردیم.
۵۸۵۸
