رسول سلیمی: جنگنده‌های اسرائیلی در روزهای گذشته بار دیگر نوار غزه را هدف حملات سنگین خود قرار داده‌اند و به آتش‌بسی شکننده که از ژانویه برقرار شده بود، پایان داده‌اند. این حملات که از بامداد سه‌شنبه ۱۸ مارس آغاز شد، تاکنون دست‌کم ۴۰۰ کشته و صدها زخمی بر جای گذاشته و همزمان با عملیات نظامی آمریکا به رهبری دونالد ترامپ علیه مواضع حوثی‌ها در یمن رخ داده است. در این میان، کشته شدن پنج تن از رهبران ارشد حماس، از جمله عصام الدعالیس، در یک آپارتمان در غزه، و توقف مذاکرات بین حماس و اسرائیل، ابعاد جدیدی به این بحران افزوده است.
چرایی ازسرگیری حملات هوایی به غزه همزمان با حمله ترامپ به یمن
حملات هوایی اسرائیل به غزه که به گفته ارتش این کشور علیه مواضع حماس انجام شده، از سه‌شنبه گذشته شدت گرفت و به‌عنوان «سنگین‌ترین» عملیات از زمان آتش‌بس ژانویه توصیف شده است. بیانیه ارتش اسرائیل اعلام کرد که این حملات پاسخی به خودداری حماس از تمدید فاز دوم آتش‌بس بود که قرار بود شامل آزادی گروگان‌های بیشتر و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از بخش‌هایی از غزه باشد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در نطقی ویدیویی در شامگاه سه‌شنبه گفت: «این حملات با تمام قوا علیه حماس ازسرگرفته شده و تازه آغاز کار است.»
همزمان، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، دستور حمله به مواضع حوثی‌ها در یمن را صادر کرد؛ عملیاتی که به گفته کاخ سفید با هدف «نابودی تهدیدات تروریستی» در منطقه انجام شد. در همین راستا منابع رسانه ای گزارش دادند توپخانه و جنگنده‌های اسرائیلی همزمان با اعلام حمایت قاطع کاخ سفید از «نابودی حماس، حوثی‌ها» به غزه حمله کردند. تحلیلگران معتقدند این همزمانی تصادفی نیست و بخشی از استراتژی هماهنگ آمریکا و اسرائیل برای تضعیف گروه‌های مورد حمایت ایران در منطقه است.
چه آنکه این اقدام پس از آن صورت گرفت که جنبش حوثی‌های یمن ضرب‌الاجلی چهارروزه برای لغو محاصره غزه تعیین کرده بود؛ تصمیمی که با واکنش نظامی مستقیم آمریکا مواجه شد و به گفته کارشناسان، این حملات دوجانبه نشان‌دهنده تلاش واشنگتن و تل‌آویو برای ارسال پیامی واحد به محور مقاومت است که هرگونه تحرک در یک جبهه با پاسخ شدید در جبهه‌های دیگر روبه‌رو خواهد شد.
چرایی توقف مذاکرات بین حماس و اسرائیل
این در حالی است که مذاکرات غیرمستقیم بین حماس و اسرائیل که با میانجیگری قطر، مصر و آمریکا از اوایل مارس در جریان بود، در روزهای اخیر به بن‌بست رسید. آتش‌بس ژانویه که از ۱۹ ژانویه آغاز شده بود، پس از پایان فاز اول در اول مارس، قرار بود با توافق بر سر جزئیات فاز دوم تمدید شود. اما یک مقام فلسطینی در مصاحبه با رسانه های غربی گفت که دو طرف بر سر جنبه‌های اصلی پیشنهادی استیو ویتکاف، میانجی آمریکایی، اختلاف داشتند.
حماس خواستار خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه و رفع محاصره بود، در حالی که اسرائیل بر خلع سلاح حماس و حفظ حضور نظامی در مرزها اصرار داشت. در همین حال یورونیوز گزارش داد، دونالد ترامپ هفته گذشته در «آخرین هشدار» به حماس تهدید کرد که در صورت عدم آزادی گروگان‌های باقی‌مانده، «غزه ویران‌تر خواهد شد.» این موضع‌گیری پس از مذاکراتی اعلام شد که کاخ سفید تأیید کرد با نمایندگان حماس انجام شده بود. با این حال، حماس از آزادی گروگان‌ها بدون تضمین‌های روشن خودداری کرد و اسرائیل نیز مذاکرات را به‌عنوان فرصتی برای خرید زمان تلقی کرد. نتانیاهو در بیانیه خود تأکید کرد: «مذاکرات تنها زیر سایه حملات ادامه خواهد یافت.»
ناظران سیاسی معتقدند حماس با تصور اینکه تهدیدات ترامپ عملی نمی‌شود، گروگان‌ها را آزاد نکرد. اما واکنش امریکا، ازسرگیری حملات و فروپاشی کامل مذاکرات بود. چه آنکه شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، نیز روز گذشته اعلام کرد که «هیچ برنامه روشنی برای ازسرگیری مذاکرات وجود ندارد»، اما تلاش‌ها برای ایجاد تحرک بین دو طرف ادامه دارد.
کشته شدن پنج تن از اعضای ارشد حماس در حملات هوایی
یکی از مهمترین نتایج حملات اخیر، شهادت پنج تن از رهبران ارشد حماس در یک آپارتمان در غزه بود. به گزارش رسانه‌های وابسته به حماس، در جریان این حملات، یاسر حرب (عضو دفتر سیاسی)، عصام الدعالیس (رئیس دولت حماس در غزه)، احمد عمر الحته (معاون وزیر دادگستری)، بهجت ابو سلطان (مدیرکل سرویس امنیت داخلی) و ناجی ابو سیف (سخنگوی جهاد اسلامی) جان باختند. این حمله که بامداد سه‌شنبه رخ داد، به گفته ارتش اسرائیل با اطلاعات دقیق اطلاعاتی انجام شد و هدف آن «رهبری حماس» بود. چه آنکه عصام الدعالیس، که از سال ۲۰۱۷ مسئول اداره امور غزه بود، به‌عنوان چهره‌ای کلیدی در ساختار سیاسی حماس شناخته می‌شد.
در همین راستا مقامات بهداشتی غزه اعلام کردند که این حمله در منطقه‌ای مسکونی رخ داد و ده‌ها غیرنظامی نیز در اطراف آپارتمان کشته یا زخمی شدند. حماس نیز این اقدام را «ترور هدفمند» خواند و هشدار داد که جان گروگان‌های اسرائیلی در خطر است. اسرائیل اما مدعی است که این عملیات بخشی از هدف اعلام‌شده برای «نابودی کامل» حماس است.
چرایی حمایت ترامپ از حملات اسرائیل همزمان با حمله به یمن
حمایت دونالد ترامپ از حملات اسرائیل به غزه و همزمانی آن با عملیات نظامی علیه حوثی‌ها در یمن، نشان‌دهنده چرخشی آشکار در سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه بود. چه آنکه رسانه ها گزارش دادند کاخ سفید روز سه‌شنبه تأیید کرد که ترامپ «حمایت قاطع» خود را از نابودی گروه‌های تروریستی اعلام کرده است. این موضع پس از آن اعلام شد که اسرائیل حملات خود را از سر گرفت و آمریکا مواضع حوثی‌ها را هدف قرار داد.
تحلیلگران معتقدند این حمایت، بخشی از نقشه بزرگ‌تر ترامپ برای بازتعریف خاورمیانه است. به نوشته تحلیلگر مؤسسه واشنگتن، «ترامپ با تقویت اسرائیل و سرکوب گروه‌های مورد حمایت ایران، به دنبال ایجاد توازن قوای جدیدی در منطقه است.» آمریکا همچنین هفته گذشته فروش ۳ میلیارد دلار تسلیحات به اسرائیل را بدون بررسی کنگره تصویب کرد؛ اقدامی که نشان‌دهنده تعهد واشنگتن به پشتیبانی نظامی از تل‌آویو است. این حمایت در حالی است که آلمان و فرانسه حملات به غزه را محکوم کرده و خواستار حفاظت از غیرنظامیان شده‌اند. اما به نظر می‌رسد استراتژی ترامپ، که از زمان بازگشت به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۲۵ شدت گرفته، اولویت دادن به متحدان کلیدی مانند اسرائیل و نادیده گرفتن انتقادات بین‌المللی است.
بحران انسانی در غزه و نقشه ترامپ و نتانیاهو برای آینده غزه
حملات اخیر، بار دیگر غزه را در آستانه فاجعه انسانی قرار داده است. در همین حال سازمان ملل گزارش داد که نزدیک به دو سوم ساختمان‌های غزه در ۱۵ ماه جنگ تخریب شده یا آسیب دیده‌اند و توقف ورود مواد غذایی و سوخت، زندگی بیش از ۲ میلیون نفر را تهدید می‌کند. مقامات بهداشتی غزه نیز اعلام کردند بیمارستان‌ها مملو از اجساد است و تجهیزات پزشکی به دلیل حملات از کار افتاده است. یورونیوز هم تایید کرد که نگرانی فلسطینی‌ها از تشدید بحران انسانی با قطع کمک‌ها رو به افزایش است.
در این میان، طرح مبهم دونالد ترامپ برای آینده غزه بحث‌برانگیز شده است. او پیشنهاد «تصرف و مالکیت» غزه و جابه‌جایی جمعیت آن را مطرح کرده؛ ایده‌ای که با استقبال راست‌گرایان اسرائیلی مانند بتسالل اسموتریچ، وزیر دارایی، مواجه شده که خواستار «دفن ایده دولت فلسطینی» است. نتانیاهو این پیشنهاد را «قابل تأمل» خوانده، اما کشورهای عربی و سازمان همکاری اسلامی آن را رد کرده‌اند.
تحلیلگران می‌گویند نقشه مشترک ترامپ و نتانیاهو ممکن است شامل تضعیف حماس، اخراج بخشی از جمعیت غزه و بازسازی منطقه تحت کنترل اسرائیل یا متحدانش باشد. اما این طرح با موانع قانونی و مقاومت فلسطینی‌ها روبه‌روست. سازمان ملل هشدار داده که هرگونه جابه‌جایی اجباری نقض قوانین بین‌المللی است و می‌تواند بحران انسانی را عمیق‌تر کند. در مقابل، حامیان این طرح معتقدند که بازسازی غزه بدون حضور حماس می‌تواند ثبات منطقه‌ای را تقویت کند.
آینده‌ای نامعلوم غزه در سایه جنگ و سیاست
ازسرگیری حملات هوایی اسرائیل به غزه، با حمایت آشکار آمریکا، نه‌تنها جنگی دوباره را در این باریکه شعله‌ور کرده، بلکه پیامدهای گسترده‌ای برای منطقه به همراه داشته است. کشته شدن رهبران حماس، فروپاشی مذاکرات و همزمانی حملات به یمن نشان‌دهنده هماهنگی استراتژیک واشنگتن و تل‌آویو است. اما در میان دود و آتش، بحران انسانی غزه عمیق‌تر می‌شود و طرح‌های جنجالی ترامپ و نتانیاهو آینده‌ای نامعلوم را برای این سرزمین رقم زده است. جهان نظاره‌گر است که آیا این رویکرد به صلح منجر خواهد شد یا خاورمیانه را به آشوبی بزرگ‌تر فرو خواهد برد.
311213