به گزارش سیلاد کمال اوزتورک نویسنده و روزنامه نگار ترک در یادداشتی در پایگاه اینترنتی شبکه الجزیره قطر به تهدیدات مهم علیه سوریه پرداخت و نوشت: سوریه احتمالا جزو کشورهایی است که غم انگیزترین تاریخ را در منطقه دارد زیرا مردمان آن ۶۱ سال زیر ظلم و ستم زندگی کردند و پس از آن ۱۳ سال از تبعات جنگ داخلی رنج بردند به گونه ای که بیش از یک میلیون نفر کشته شدند، ۱۲ میلیون نفر دیگر از کشور و سرزمین خود آواره شدند و تمام شهرها نیز به ویرانه تبدیل شدند.
پس از سقوط حکومت بشار اسد نیز هنوز درد و رنجشان پایان نیافته است زیرا سوریه همچنان با اشغالگری اسرائیل مواجه است. علاوه بر آن آمریکا نیز از طریق شبه نظامیان پ.ی.د شمال این کشور را اشغال کرده است. چندین عملیات تروریستی نیز که این دو کشور به آن ها دامن می زنند، این روزها مهمترین بحران هایی شده اند که ثبات دولت جدید دمشق را تهدید می کنند.
به نظر می رسد اسرائیل صرفِ این که همسایه اش باشی نه این که دوستش باشی، این سرنوشت را تحمیل می کند. لبنان، غزه و مصر همگی از بحران های پایان ناپذیر رنج بردند. علت این بحران ها هرچند جزئی به این برمی گردد که این کشورها اسرائیل را به چالش کشاندند.
طبیعتا مهمترین و جدی ترین چالش پیش روی دولت جدید سوریه، اشغالگری اسرائیل و سیاست خصمانه آن است اما مشکلات دیگری هم وجود دارد که کم خطرتر نیستند. در این بخش مشکلات مذکور را یکی پس از دیگری بررسی می کنیم.
اشغالگری اسرائیل و سیاست های برهم زننده ثبات
اگر کشور همسایه اسرائیل باشی و دستوراتش را مو به مو اجرا نکنی، خدا به دادت برسد. باید منتظر بدترین بدی ها در حقت باشی. واقعیت این است که حتی امضای توافقنامه با اسرائیل، تلاش برای دستیابی به توافق با آن و حتی تسلیم شدن در برابر دیکته هایش نیز احتمالا برای نجات یافتنت کافی نیست زیرا مصر و اردن که در ردیف کشورهایی قرار می گیرند که اسرائیل را تهدید نمی کنند و با آن چندین توافقنامه امضا کرده اند، هم اکنون با تهدید کوچاندن دو میلیون فلسطینی به خاکشان مواجه هستند.
مشکل بزرگ خاورمیانه اسرائیل است. این مشکل همسایگان آن را مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد. تاریخ پر از نمونه هایی است که این واقعیت تلخ را تایید می کند. برهمین اساس اسرائیل بزرگترین تهدید برای انقلاب سوریه است.
از زمان آغاز انقلاب سوریه، اسرائیل زیرساخت های نظامی این کشور را بمباران کرد، بخش های راهبردی آن را اشغال کرد و گسترش دامنه اشغالگری آن در سوریه تا به امروز همچنان ادامه دارد.
اسرائیل در کنار این اشغالگری، این ماه سیاست جدیدی را برای برهم زدن ثبات سوریه آغاز کرده و آن شعله ور کردن آتش درگیری میان طوایف مختلف است.
هدف غایی اسرائیل سرنگون کردن نظام نیست بلکه ایجاد هرج و مرجی است که مانع برقراری ثبات در سوریه و بهبود اوضاع این کشور می شود.
دولت دمشق برای مقابله با سیاست های برهم زننده ثبات اسرائیل باید تدابیری اتخاذ کند. یکی از مسائل بسیار مهم که می تواند روزنه سهل الوصولی برای مداخله اسرائیل باشد، مسئله اقلیت ها است.
۲- اقلیت ها به عنوان خط گسل شکننده
همان طور که در ماه اخیر مشاهده کردیم اسرائیل، ایالات متحده و ایران همگی قدرت تاثیرگذاری بر موازنه شکننده اقلیت ها در سوریه را دارند. سوریه با خاطر ترکیب جمعیتی متنوع آن پذیرای ده ها گروه قومی ـ مذهبی است.
احتمالا کلدانی ها، ایزدی ها و ترکمن ها جزو گروه هایی نیستند که به راحتی بتوان از آنان بهره برداری کرد اما گروه های دیگری مانند کردها، دروزی ها و علوی ها بیشتر تحت تاثیر نفوذ خارجی قرار می گیرند.
در شمال سوریه نیروهای پ.ی.د که از سوی ایالات متحده و اسرائیل حمایت می شوند، بخش وسیعی از این کشور از جمله مناطق نفت خیز، زمین های کشاورزی حاصلخیز و چشمه های اصلی آب را تحت کنترل دارند.
با این که عبدالله اوجلان رهبر و بنیانگذار حزب کارگران کردستان از این شبه نظامیان خواست سلاحشان را بر زمین بگذارند، آنان نپذیرفتند زیرا از ایالات متحده و اسرائیل دستور می گیرند. این قدرت نظامی هرچند شامل همه کردهای سوریه نمی شود، یک تهدید واقعی برای دولت دمشق است.
ریشه کن کردن این بحران از طریق رویارویی مستقیم نظامی امکان پذیر نیست زیرا هرگونه درگیری با پ.ی.د به معنای توجیه دادن دست اسرائیل برای سرعت بخشیدن به اشغال مناطق جنوب سوریه خواهد بود. برهمین اساس دولت سوریه باید براساس یک راهبرد چندمحوری جلو برود.
دولت سوریه در وهله اول باید تدابیری فوری برای تضمین حقوق فرهنگی و سیاسی کردها اتخاذ کند، ادغام آنان را در جامعه سوریه تقویت کند و به فرآیند تدوین قانون اساسی جدید سرعت ببخشد.
در وهله بعد باید با قطع کردن راه های کمک رسانی به پ.ی.د آنان را از نظر جغرافیایی منزوی کند زیرا راه های کمک رسانی به آنان به ویژه از طریق عراق همچنان باز است و با هماهنگی با دولت عراق باید این راه بسته شود.
در وهله سوم، دولت سوریه در صورتی که قصد دارد علیه پ.ی.د مداخله کند، باید از ورود به رویارویی مستقیم با ترکیه اجتناب کند. دولت سوریه حتی غیرمستقیم می تواند به این پرونده کمک کند زیرا آنکارا پ.ی.د را تهدید امنیتی کلیدی برای خود می داند و اعلام کرده است اگر این شبه نظامیان سلاحشان را زمین نگذارند، در مداخله نظامی تردید نخواهد کرد.
اما دروزی ها؛ با این که در حوادث اخیر نشان دادند آمادگی کشیده شدن به درگیری با دمشق را ندارند، همچنان یک نقطه ضعف حساس هستند به همین علت دولت در قانون اساسی باید ترتیباتی را لحاظ کند که احساس کنند دولت سوریه دولت آنان است و مطالباتشان را نیز برآورده کند تا وحدت کشور تهدید نشود.
قانون اساسی و انتخابات: کلید برقراری ثبات یا خطر به تعویق افتادن؟
غلبه بر همه این خطرات برای دولتی که به تازگی از جنگی ویرانگر بیرون آمده است، از فروپاشی اقتصادی رنج می برد، زیرساخت هایش تخریب شده است و قدرت نظامی اش را در پی حملات اسرائیل به طور کامل از دست داده است، به هیچ وجه آسان نیست.
با این حال عاملی که به دولت جدید سوریه قدرت می دهد روی پایش بایستد، جلب حمایت عربستان، قطر، مصر و ترکیه است. علاوه بر این باید حمایت کامل اتحادیه عرب و اکثر کشورهای اسلامی را کسب کند. سرمایه گذاری روی این حمایت فرآیند بهبود اوضاع را راحت تر و سریعتر می کند.
برگزاری انتخابات در کشوری که ۱۲ میلیون نفر از جمعیت آن آواره شده اند، امکان پذیر نیست اما موکول کردن آن به چهار سال آینده نیز ممکن است خطرات جدی همراه داشته باشد. برهمین اساس اولین شرط سرعت دادن به فرآیند برگزاری انتخابات، سرعت بخشیدن به روند تصویب قانون اساسی جدید است. در حال حاضر یک کمیته سرگرم آماده کردن قانون اساسی است اما جدول زمانی برای ارائه آن مشخص نشده است. با این اوصاف سرعت عمل برا تکمیل این فرآیند ضروری است.
مهمترین راه برای محافظت از این کشور در برابر چنددستگی های قومی و فرقه ای، انجام اصلاحات مناسب در قانون اساسی است به همین علت تلاش ها باید بیشتر شود تا این فرآیند در نزدیک ترین زمان ممکن تکمیل شود.
بازگشت فوری پناهجویانی که هم اکنون در خارج از سوریه پراکنده هستند، در برهه کنونی امکان پذیر نیست و انتخابات هم تا حدی به این موضوع گره خورده است اما می توان راهکارهایی پیدا کرد که این پناهجویان بتوانند در فرآیند انتخابات شرکت کنند به این ترتیب که مکانیزم رای دادن در خارج از کشور تعریف و اجرا شود. برگزاری انتخابات در ترکیه و اردن امکان پذیر است زیرا بیشترین تعداد پناهجویان سوری در این کشورها ساکن شده اند. با اتخاذ این تدابیر تعیین و اعلام زمان برگزاری انتخابات امکان پذیر خواهد شد.
مردم سوریه که هنوز درد و رنج چندین ساله شان پایان نیافته است، روزهای سختی پیش رو دارند اما کشورهای منطقه باید متوجه این موضوع باشند که تداوم بی ثباتی در سوریه تهدیدی جدی برای آن ها نیز است به همین علت باید بیشتر از سوریه حمایت کنند. نشست اخیری که در امان برگزار شد، نمونه خوبی از این امر است.
نشست امان آغاز خوبی بود
این که کشورهای ترکیه، عراق، سوریه، اردن و لبنان برای مبارزه با تشکیلات دولت {اسلامی عراق و شام-داعش} به توافق برسند، تحول بسیار مهمی است زیرا این نخستین بار است که کشورهای اسلامی به دور از دخالت های خارجی تصمیم می گیرند ساختاری مشترک برای مبارزه با داعش تشکیل دهند.
براین اساس یک مرکز عملیات در سوریه شکل خواهد گرفت، تحت نظارت دولت سوریه اداره خواهد شد و در یک چارچوب منطقه ای با این تشکیلات مبارزه خواهد کرد بدون آنکه به مداخله قدرت های غربی نیاز داشته باشد.
تشکیل چنین ساختاری نشان می دهد تشکیل دیگر ساختارهای همکاری نیز در آینده امکان پذیر است. همین مسئله تشکیل ساختار مذکور را بسیار مهم می کند. همچنین این اقدام گامی مثبت به سمت توانمند کردن سوریه برای ایستادن روی پای خود و کاهش نفوذ کشورهای غربی در منطقه است.
امیدواریم این نشست مقدمه همکاری بیشتر در آینده باشد.
*مترجم: منصوره کاظمینی
۳۱۱۳۱۱