غزال زیاری: اینترنت بسیار وسیع است، اما آیا وزن هم دارد؟ و اگر بله، وزن واقعی آن چقدر است؟ قطعاً، مزرعه‌های سرورهای بزرگ و کیلومترها کابل فیبر نوری وزن دارند، اما منظور ما از این سؤال، درباره وزن زیرساخت‌های اینترنت نیست و منظور خود اینترنت است: اطلاعات، داده‌ها و سایبرنتیک.
ازآنجاکه ذخیره‌سازی و جابجایی داده‌ها در فضای سایبری به انرژی (که طبق نظریه اینشتین، دارای جرم است) نیاز دارد، به‌طور نظری باید امکان محاسبه وزن اینترنت وجود داشته باشد.
در سال ۲۰۰۶ و در روزهای ابتدایی وب، راسل سیتز، فیزیک‌دان دانشگاه هاروارد تصمیم گرفت تا برای محاسبه وزن اینترنت وارد عمل شود. جمع‌بندی چه بود؟ اگر جرم انرژی‌ای که سرورها را تأمین می‌کنند را در نظر بگیریم، اینترنت به‌طور تقریبی ۵۰ گرم (به‌اندازه دو توت‌فرنگی) وزن دارد.
از همین رو هنوز هم مردم از مقایسه سیتز استفاده می‌کنند؛ یعنی ما بخش عمده‌ای از زمان روزمان را بر روی چیزی (اینترنت) تلف می‌کنیم که در یک ثانیه می‌توانیم ببلعیم!
برآوردهای فعلی از وزن اینترنت
برآوردهای کنونی حکایت از آن دارد که ۱ گرم DNA می‌تواند ۲۱۵ پتابایت (۲۱۵ ضربدر ۱۰ به توان ۱۵ بایت) اطلاعات ذخیره کند. اگر اینترنت ۱۷۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴۷ بایت باشد، این معادل ۹۶۰,۴۹۷ گرم DNA یعنی برابر با وزن ۶۴ هزار توت‌فرنگی است.
اما از سال ۲۰۰۶، تغییرات زیادی رخ‌داده که از جمله آن می‌توان به شروع به استفاده از گوشی‌های هوشمند، اینستاگرام، آیفون‌ها و رونق هوش مصنوعی اشاره کرد؛ اگر با منطق سیتز بخواهیم وزن کنونی اینترنت را حساب کنیم، به وزن یک سیب‌زمینی می‌رسیم.
زمانی که سیتز محاسباتش را انجام داد، مجله Discover روش دیگری را برای وزن کردن اینترنت پیشنهاد نمود.
اطلاعات در اینترنت به‌صورت بیت نوشته می‌شود، پس باید به وزن الکترون‌هایی که برای رمزگذاری این بیت‌ها استفاده می‌شوند نگاه کنیم. با استفاده از تمام ترافیک اینترنت (که در آن زمان حدود ۴۰ پتابایت تخمین زده‌شده بود)، مجله Discover وزن اینترنت را یک بخش خیلی کوچک (۵ میلیونیم) از یک گرم اعلام کرد. اندکی بیشتر از یک قطره آب توت‌فرنگی. حالا شاید زمان آن باشد که خودمان برای محاسبه وزن اینترنت وارد عمل شویم!
اگر اینترنت معادل ۹۶۰,۴۹ گرم DNA باشد، این معادل یک‌سوم یک خودروی سایبرتراکت تسلا است.
روش محاسبه‌شده چقدر منطقی است؟
نکته اول که باید در نظر گرفت، روش انرژی-سرور است. کریستوفر وایت، رئیس آزمایشگاه NEC و از پیشکسوتان آزمایشگاه‌های معتبر آمریکا دراین‌باره گفته: «پنجاه گرم کاملاً اشتباه است». دانشمندان دیگر هم موافق او هستند.
دانیل وایتسون، فیزیک‌دان ذرات در دانشگاه کالیفرنیا، معتقد است که این روش بسیار راحتی برای رسیدن به واحدهای دلخواه است؛ دقیقاً مثل‌اینکه فرض کنید قیمت یک دونات را با تقسیم تعداد کل دونات‌های دنیا بر تولید ناخالص داخلی جهان می‌توان محاسبه کرد.
این روشی غیرمنطقی است و به ما یک دونات به ازای دلار را می‌دهد که قیمت درستی نیست و حتی نزدیک به قیمت منطقی هم نخواهد بود.
روش محاسبه مجله Discover هم به نظر کمی اشتباه بود. این بیشتر به انتقال اینترنت مربوط می‌شود تا خود اینترنت. در این شیوه تعداد معینی الکترون برای رمزگذاری اطلاعات فرض شده که درواقع، این عدد بسیار متغیر است و به چیپ‌ها و مدارهای خاص مورداستفاده بستگی دارد.
پیشنهاد روشی جدید برای محاسبه وزن اینترنت
وایت روش سومی پیشنهاد داد. اگر فرض کنیم که تمام داده‌های ذخیره‌شده در اینترنت، در همه میلیون‌ها سرور در سراسر جهان، در یک مکان قرار داشته باشند، چه مقدار انرژی برای رمزگذاری آن داده‌ها نیاز خواهیم داشت و آن انرژی چقدر وزن خواهد داشت؟
در سال ۲۰۱۸، شرکت بین‌المللی داده‌ها (IDC) تخمین زد که تا سال ۲۰۲۵، فضای داده اینترنت به ۱۷۵ زتابایت (۱.۶۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴ بایت) خواهد رسید. (۱ زتابایت = ۱۰ به توان ۲۴۷ بایت و ۱ بایت = ۸ بیت.)
وایت پیشنهاد کرد که این بیت‌ها را در یک عبارت ریاضی ضرب کنیم. (اگر کنجکاو هستید، عبارت kBT ln۲ که حداقل انرژی موردنیاز برای بازنشانی یک بیت را نشان می‌دهد. )
در ادامه می‌توان این عدد را که نمایانگر انرژی است به دست آورده و از معادله E = mc² برای رسیدن به جرم کل استفاده کنیم. دما نیز یک عامل است، زیرا ذخیره داده‌ها در شرایط سردتر راحت‌تر است؛ یعنی اینترنت در فضا، سبک‌تر از مثلاً منطقه آریزونا است.
در دمای اتاق، وزن تمام اینترنت معادل (۱.۶۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴) ضربدر (۲.۹ ضربدر ۱۰ به توان منفی ۲۱)/c²، یا ۵.۳۲ ضربدر ۱۰ به توان منفی ۱۴ گرم خواهد بود؛ یعنی ۵۳ کوآدریلیونیم از یک گرم.
اگر اینترنت معادل ۱۷۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴۷ بایت باشد، این معادل ۹۶۰,۹۴۷ گرم DNA است. معادل وزن ۱۰.۶ مرد آمریکایی.
قطعاً این عدد برای وزن اینترنت حیرت‌انگیز است؛ یعنی اینترنت عملاً هیچ جرم فیزیکی و وزنی ندارد، ولی به‌شدت وزنه سنگینی در زندگی میلیاردها نفری است که هرروز زمان زیادی را در اینترنت سپری می‌کنند.
وایت که قبلاً تلاش کرده بود تا محاسبات مشابهی را انجام دهد، توضیح داد که درواقع، وب آن‌قدر پیچیده است که به‌طور اساسی غیرقابل شناخت به نظر می‌رسد.
در سال‌های اخیر، دانشمندان ایده ذخیره داده‌ها در بلوک‌های سازنده طبیعت، یعنی DNA را مطرح کرده‌اند. پس اگر بخواهیم اینترنت را بر اساس این معیارها وزن کنیم چه؟
برآوردهای کنونی می‌گویند که ۱ گرم DNA می‌تواند ۲۱۵ پتابایت (۲۱۵ ضربدر ۱۰ به توان ۱۵ بایت) اطلاعات ذخیره کند. اگر اینترنت ۱۷۵ ضربدر ۱۰ به توان ۲۴۷ بایت باشد، این معادل ۹۶۰,۹۴۷ ۷ گرم DNA است؛ معادل وزن ۱۰.۶ مرد آمریکایی یا یک‌سوم وزن یک خودروی سایبرتراکت تسلا یا ۶۴ هزار توت‌فرنگی.
منبع: wired
۲۲۷۲۲۷
