در افسانه های یونان باستان، از نارسیس یک پسر جوان و زیبارو یاد می شود که به عشق دلباختگان خود توجّه نمی‌کرد تا اینکه روزی به کنار چشمه‌ای رفت و در هنگام نوشیدن آب، صورت خویش را در آب دید و فریفتهٔ خود شد. او برای آنکه خود را در آغوش بکشد، در آب پرید و غرق شد. این افسانه را برای معرفی افراد خودشیفته و توجه دادن به عاقبت آنها نقل می کنند. افراد بسیار خودشیفته سعی می کنند توجه را به خود جلب کنند این صفت از ویژگی های متمایز شخصیت آنهاست اما ممکن است عاقبت خوشی در انتظار آنان نباشد.
روانشناسان وقتی درباره روانکاوی رفتارهای دونالد ترامپ بحث می کنند نمی توانند بدون استفاده از کلمه «خودشیفتگی» نظر بدهند. هاوارد گاردنر، روانشناس دانشگاه هاروارد در پاسخ به سوال نشریه Vanity Fair مبنی بر اینکه شخصیت ترامپ را در یک جمله خلاصه کند می گوید: «به طرز قابل توجهی خودشیفته است».جورج سیمون، روانشناس بالینی و استاد دانشگاه آمریکا در مورد رفتارهای ترامپ می گوید: «او نمونه خود شیفتگی است و به همین دلیل کلیپ‌های ویدیویی او را برای آزمایش در کارگاه‌های روانکاوی، بایگانی کرده ام اگر او نبود مجبور می‌شدم یک بازیگربرای ایفای نقش انسان خود شیفته استخدام کنم.»
نقل می کنند در تابستان ۱۹۹۹، دونالد ترامپ در مراسم تشییع جنازه پدرش «فِرِد ترامپ» عمدتاً درباره خودش صحبت کرد. او بزرگترین دستاورد پدر را تربیت پسری برجسته و مشهور خواند و در مورد شخصیت برجسته و موفقیت های خود سخن گفت. گوندا بلر در توصیف این اقدام در کتاب خانواده ترامپ «The Trumps» می نویسد: «ضمایر اول شخص مفرد، من و من و من توسط دونالد ترامپ، ضمایر او و او و او برای پدرش را تحت الشعاع قرار داده بود. هرگاه دیگران از خاطرات فِرِد ترامپ صحبت کردند، دونالد از خودش صحبت می کرد.»
در مورد خودشیفتگی ترامپ قبل از ریاست جمهوری می گویند: «وقتی در خیابان میشیگان در شیکاگو، برج شیک ترامپ بر روی رودخانه را می بینیم بی اختیار از خود می پرسیم چرا او نام خود را با حروف ۲۰ فوتی در جلوی برج نصب کرده است؟ البته نه تنها بر روی برج بلکه ترامپ نام خود را بر روی تمام چیزهایی که به او مرتبط است از کازینو گرفته تا ساندویچ استیک و دانشگاهی که تاسیس کرده، با فونت بزرگ نصب کرده است.»
نارسیس در آن افسانه یونانی بیش از هر چیز دیگری می خواست خود را دوست داشته باشد. افرادی که نیازهای خودشیفتگی قوی دارند عاشق خودشان هستند و بیش از آن، می‌خواهند دیگران هم آنها را دوست داشته باشند و تحسین کنند. روانکاوان می گویند هدف اساسی زندگی ترامپ نیزترویج عظمت خود است و او از سال‌های دوری که در دبیرستان آکادمی نظامی نیویورک وارد شد، سرسختانه این هدف غریزی را دنبال کرده است.
برخی از مطالعات درمورد روانکاوی روسای جمهور آمریکا نشان می دهد که یکی از عوامل موفقیت لیندون جانسون در پیشبرد قوانین حقوق مدنی و دیگر برنامه‌های اجتماعی در دهه ۱۹۶۰، تخصص بی‌نظیر او در تحقیر قانون‌گذاران بود. اوباما نیز همانند جانسون، میانه خوبی با قانون نداشت و در تلاش خود برای ایجاد روابط نزدیک و سازنده با تک تک اعضای کنگره ناموفق ظاهر شد. اما مهمترین علت ظهور سیاسی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ را همان خودشیفتگی ذاتی او معرفی کرده اند. در واقع صعود ترامپ به ریاست‌جمهوری نه با زمینه های سیاسی بلکه به دلیل معرفی قدرت خود در حوزه های املاک و مستغلات و رسانه، لفاظی های گستاخانه، سبک ارتباطی بدون فیلتر و جذابیت پوپولیستی بود.
در عین حال روانکاوان معتقدند خودشیفتگی در روسای جمهور مانند یک شمشیر دولبه، هم می تواند عامل صعود و هم باعث سقوط باشد. از دید آنان، ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری، شنونده خوبی نبود اما یک زبان دراز برای مذاکره داشت. او در مذاکرات می خواست با دادن حداقل امتیاز، حداکثر امتیاز را دریافت کند. ترامپ همانند بازرگانان حرفه ای، امتیازات را نقد می گرفت و تعهدات خود را نسیه می پرداخت. او سعی می کرد با تهدید و ارعاب طرف مقابل، امتیاز بگیرد به همین دلیل نتوانست دو دوره متوالی رئیس جمهور باشد. ترامپ در دور اول ریاست جمهوری، با تهدید از ساخت دیوار حائل بین آمریکا و مکزیک، ممانعت از ورود مسلمانان به خاک آمریکا، درخواست مجازات زندان برای هیلاری کلینتون، مهار روسیه و چین و جلوگیری از ارتقای دانش هسته ای ایران سخن گفت اما موفق نبود.
یک نکته مهم که در نشریه PLOS One منتشر شد، نشان می دهد که در طرفداران ترامپ هم ویژگی‌های خودشیفتگی وجود داشته و خودشیفتگی حامیان ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰، آثار منفی داشته و به همین دلیل پیش بینی شد که ترامپ برنده انتخابات نخواهد بود. این مطالعه نشان داد که مبارزات انتخاباتی ترامپ در سال ۲۰۱۶ بر رجحان نژاد سفیدپوستان آمریکایی تکیه نداشت اما در سال ۲۰۲۰ آنهایی که از ترامپ حمایت کردند با ویژگی خودشیفتگی، سیاه پوستان را از دایره انسانیت خارج دانستند، معیارهای اخلاقی را نادیده گرفتند، به خشونت روی آوردند و تصور کردند که انتخاب ترامپ بخشی از برنامه خدا است و اینگونه بود که انتخابات را به بایدن و دموکراتها باختند.
نکته آخر اینکه یک مطالعه در موسسه Clinical Psychological Science نشان می دهد که رای دهندگان آمریکایی در انتخابات ۲۰۲۴، صرف نظر از گرایش های سیاسی خود کماکان دونالد ترامپ را دارای ویژگی های مرتبط با اختلالات شخصیتی سادیستی و خودشیفته می دانند. این تحقیق معتقد است که چنانچه این حالت ها در ترامپ نهادینه شود، این دوره نیز با ناکامی جمهوریخواهان سپری خواهد شد.
منابع:
-شناخت شخصیت دونالد ترامپ از دید روانشناسی-بررسی کاراکتر و خصوصیات اخلاقی ترامپ، محسن باقری ابیانه، ۱۴۰۳-۰۸-۲۸
-The Mind of Donald Trump, By Dan P. McAdams,June 2016
-President Donald Trump, Psychological today
-The psychological puzzle of Donald Trump: Eye-opening findings from 20 studies, Eric W. Dolan, January 20, 2025
311311