آنچه که مشخص است این است که هنوز فاصله بین دو طرف (روسیه و اوکراین) برای رسیدن به یک زمینه و موضع مشترک که بتوانند بر روی آن توافقی داشته باشند خیلی زیاد است و عملا این مسیری که در سه سال گذشته طی شده است آنقدر شکاف بین روسیه و غرب را هم به لحاظ عملیاتی و هم به لحاظ تفکرات و ساختار فکری دو طرف عمیق کرده که بعید بنظر می رسد که با یک اراده آقای ترامپ یا اقای پوتین این مسئله بتواند به یک نقطه ای برسد که برای دو طرف قابل قبول باشد.
اروپایی ها به شدت مخالف هر گونه توافقی با روسیه هستند و برای آنها مسئله اوکراین یک مسئله کاملا حیاتی و مرتبط با امنیت ملی شان است و آنها به سادگی با این مسأله کنار نخواهند آمد. آنها ابزارهای زیادی را دارند که بتوانند برروی هر گونه روند مصالحه ای تاثیر گذاری کنند و امکان این را دارند که این موانعی که ایجاد شده را تداوم ببخشند، بخصوص در بحث تعاملات اقتصادی که با روسیه داشتند قطعا این امکان بازگشت وجود ندارد و اروپایی ها به سادگی زیر بار این موضوع نمی روند که بخواهند مجددا آن تعاملات اقتصادی را با روسیه برقرار کنند.
آن چیزی که ممکن است تحت فشار آمریکا اتفاق بیفتد در نهایت شاید کاهش سطح تنش باشد و یا شاید یک آتش بس میان روسیه و اوکراین رخ دهد اما اینکه فکر کنیم این آتش بس می تواند دردوره چهارساله ای که ترامپ رئیس جمهور است به یک وضعیت پایداری برسد دور از ذهن است و احتمالا اروپایی ها به نوعی با این مسئله مدارا می کنند تا این دوران چهار ساله یه پایان برسد.
از طرف مقابل برای روسیه هم این دوران چهارساله تضمینی ایجاد نمی کند که مطمئن باشند که روند به همین شکل است. ترامپ با این دست فرمانی که دنبال می کند بعید است که بتواند تضمینی به روسیه بدهد تا روس ها هم بتوانند امتیازاتی را به آن بدهند.
البته آن چیزی که تا الان مشخص است این است که اگر ادعای ترامپ به حقیقت بپیوند و طرفین بتواند آتش بس ایجاد کنند معنی آن این است که روسیه می تواند آن سرزمین هایی که از اوکراین گرفته را همچنان حفظ کند و نگه بدارد که این برای روس ها یک بُرد محسوب می شود،اما اینکه از طرف مقابل آیا آن تحریم هایی که برای روسیه بسیار مهم است و آن شرایط انزوای سیاسی که غرب علیه روسیه ایجاد کرده آیا آنها هم می تواند در این چهار سال حذف شود احتمال خیلی ضعیفی دارد.
نکته مهم دیگر این است که روسیه در سه سال گذشته یک گفتمانی را در سطح بین المللی دنبال کرده که این گفتمان بر ایجاد تمایز میان قدرت های غربی و مجموعه ای از کشورها که روسیه از آنها بعنوان اکثریت جهانی یاد می کند مبتنی بوده است.
از دید روسیه این کشورهای اکثریت جهانی کشورهایی هستند که با تحریم های غرب همراهی نکرده و روسیه ناگزیر است گفتمان این نوع تعریفی که از نظم جاری دارد ارائه می دهد را کنار بگذارد. در حالی که هیچ تضمینی نیست که بعداز پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ دوباره وضعیت به همین شکلی که تا پیش از دوران ترامپ شاهد آن بودیم برنگردد.
بنابراین موانع هم به لحاظ اجرایی و هم به لحاظ ذهنی خیلی زیاد است و در بهترین حالت ممکن است دو طرف بتوانند به یک آتش بس و یک تثبیت شرایطی دست پیدا کنند و بنظر نمی رسد که بیش از این بتوانند پیش بروند.
اینکه چرا عربستان برای مذاکرات انتخاب شده به سیاست های ترامپ بر می گردد و حتما این را به عربستان خواهد فروخت. او در قبال این امتیاز به سعودی ها انتظار خواهد داشت پاسخ آن چیزی که اهداف آمریکا در منطقه خاورمیانه است را از عربستان بگیرد.
طبیعتا عربستان یک کشوری بوده که در سه سال گذشته تقریبا در میانه قرار داشته است. یعنی از یک طرف نه بخشی از آن تعریف روس ها در ارتباط با غرب جمعی بوده که تحریم های روسیه را حمایت کرده اند و نه الزاما در آن بخش غیر غربی. آنها تلاش کرده اند یک نوع تعاملی را هم با روسیه و هم با غرب در این سه سال ایجاد کنند.
دریک زمانی هم شاهد بودیم عربستان تلاش کرد یک کنفرانس صلحی را برگزار کند و مجموعه ای از کشورهای غربی حامی اوکراین در عربستان جمع شدند و سعی کردند تلاش های خودشان را در آنجا یکدست و هماهنگ بکنند.
بنابراین انتخاب عربستان یک انتخاب هوشمندانه بوده است چون عربستان هم شریک روسیه در بازار انرژی و مورد وثوق روسیه است و هم به نوعی همکار و متحد غرب است و از این رو می تواند انتخاب خوبی برای این باشد که گفتگوهای صلح در آنجا صورت بگیرد.
*کارشناس مسائل اوراسیا
۳۱۱۲۱۲