تینا مزدکی_تصور کنید منظومه شمسی ما مثل یک کشتی در حال حرکت در اقیانوس کهکشان باشد، گاهی از آب‌های آرام عبور کند و گاهی هم با جریان‌های متراکم و پرآشوب روبه‌رو شود. حالا یک تیم تحقیقاتی به سرپرستی دانشگاه وین کشف کرده که حدود ۱۴ میلیون سال پیش، این کشتی از یک منطقه خاص در کهکشان، یعنی کمربند ستاره‌ساز اوریون، رد شده است. این عبور شاید اتفاقی ساده به نظر برسد، اما ممکن است تأثیراتی روی جو زمین گذاشته باشد و حتی در تغییرات اقلیمی آن زمان نقش داشته باشد.
منظومه شمسی همیشه در حال چرخش به دور مرکز کهکشان راه شیری است و در این مسیر، از مناطق مختلفی با چگالی گاز و غبار متفاوت عبور می‌کند. چیزی که این بار توجه دانشمندان را جلب کرده، این است که در آن دوران، خورشید از میان موج رادکلیف عبور کرده است. این ساختار عظیم و باریک در کهکشان که شامل مناطقی است که در آن‌ها ستاره‌های جدید متولد می‌شوند، مجموعه معروف اوریون هم در این منطقه متولد شده است. پژوهشگران با بررسی داده‌های پروژه گایا (Gaia) سازمان فضایی اروپا و مشاهدات طیف‌سنجی توانستند مسیر دقیق این عبور را مشخص کنند.
ژوائو آلوِس، استاد اخترفیزیک دانشگاه وین، درباره این یافته‌ها میگوید:«خورشید ما دقیقاً زمانی از این منطقه گذشت که خوشه‌های ستاره‌ای معروفی مثل NGC ۱۹۷۷، NGC ۱۹۸۰ و NGC ۱۹۸۱ در حال شکل‌گیری بودند.»
تأثیر این عبور بر زمین
اما چرا این موضوع مهم است؟ عبور از چنین منطقه‌ای می‌توانسته هلیوسفر (حباب محافظ اطراف منظومه شمسی) را فشرده کند و میزان گرد و غبار بین‌ستاره‌ای ورودی به زمین را افزایش دهد. برخی از این گرد و غبارها حتی ممکن است عناصر رادیواکتیو حاصل از انفجار ابرنواخترها را وارد جو زمین کرده باشند، که احتمالاً در لایه‌های زمین‌شناسی باقی مانده‌اند. البته هنوز تکنولوژی ما آن‌قدر پیشرفته نیست که بتوان این ردپاها را به‌طور قطعی تشخیص داد، اما دانشمندان امیدوارند که در آینده بتوانند شواهدی برای این فرضیه پیدا کنند.
دانشمندان تخمین زده‌اند که عبور منظومه شمسی از اوریون بین ۱۸.۲ تا ۱۱.۵ میلیون سال پیش رخ داده است، اما محتمل‌ترین بازه زمانی آن ۱۴.۸ تا ۱۲.۴ میلیون سال پیش بوده است. نکته جالب اینجاست که این بازه دقیقاً با گذار اقلیمی میوسن میانه هم‌زمان است. در این دوره زمین از یک اقلیم گرم وارد یک دوره سردتر شد و همین باعث شد که یخچال‌های عظیم قطبی شکل بگیرند. افرِم ماکونی، یکی از نویسندگان این پژوهش، دراین‌باره میگوید:« این امکان وجود دارد که گرد و غبار بین‌ستاره‌ای ناشی از عبور از موج رادکلیف بر اقلیم زمین تأثیر گذاشته باشد. اما برای اینکه واقعاً چنین تغییری را رقم بزند، میزان این گرد و غبار باید خیلی بیشتر از چیزی باشد که ما تاکنون در داده‌ها دیده‌ایم.»
این موضوع چقدر به تغییرات اقلیمی امروز مربوط است؟
حالا شاید این سؤال پیش بیاید که آیا چنین پدیده‌هایی می‌توانند روی تغییرات اقلیمی فعلی هم تأثیر بگذارند؟ اگر بخواهیم به این پرسش، پاسخی کوتاه بدهیم باید بگویم نه؛ چراکه اصلاً قابل مقایسه نیستند.
تغییرات اقلیمی آن دوران در بازه چند صد هزار سال اتفاق افتاد، در حالی که گرمایش جهانی امروز در عرض چند دهه رخ داده است و عامل اصلی آن فعالیت‌های انسانی است. درواقع، چیزی که امروز می‌بینیم، ارتباطی با عبور منظومه شمسی از کهکشان ندارد، بلکه به میزان بی‌سابقه‌ی انتشار گازهای گلخانه‌ای مثل دی‌اکسید کربن بستگی دارد.
این پژوهش اهمیت زیادی دارد، زیرا کمک می‌کند تاریخ کنونی منظومه شمسی را بهتر درک کنیم و آن را در چارچوب کهکشان راه شیری قرار دهیم. ژوائو آلوِس میگوید:«ما ساکنان کهکشان راه شیری هستیم و حالا با کمک پروژه ماموریت گایا توانسته‌ایم مسیر اخیر خود را در میان دریای کهکشانی ردیابی کنیم. این فوق‌العاده هیجان‌انگیز است.»
در آینده، این تیم تحقیقاتی قصد دارد بررسی کند که خورشید در مسیر خود از میان کهکشان، دقیقاً با چه محیط‌های کیهانی دیگری روبه‌رو شده است. شاید این مسیرهای کیهانی سرنخ‌های بیشتری درباره گذشته و آینده زمین به ما بدهند.
منبع: phys
۵۸۳۲۳
