به گزارش سیلاد، پایگاه تحلیلی دیپلمات در گزارشی با عنوان انتخابی «تلاش ایران برای نزدیک شدن به طالبان» نوشت: علیرغم توان تهران برای تحمل تنش با کابل، روابط در جهت جدیدی تغییر کرده است. در سال ۲۰۲۴، چالش مشترک با داعش شاخه خراسان (ISKP) و دشمنی با اسرائیل، انگیزه ای برای گفت وگوهای تقویت شده ایجاد کرد.
به گزارش ایرنا، در متن این گزارش نویسنده با بیان اینکه ایران در حال گذار به دوره «تغییر جهت‌گیری استراتژیک» است، مدعی می‌شود: «ایران با بحران‌های انرژی و اقتصادی مواجه است و جایگاه منطقه‌ای آن با حوادث سوریه و تضعیف حزب‌الله لبنان تحت الشعاع قرار گرفته‌است. تنش ها با ایالات متحده نیز می تواند به زودی تشدید شود، زیرا دولت ترامپ بازگشت به سیاست های «فشار حداکثری» دوره اول خود را در پیش گرفته است. این شرایط ایران را وادار کرد تا قرارداد «مشارکت استراتژیک» مورد انتظار خود با روسیه را اجرایی کند، به دنبال مشارکت با کشورهای دیگر بریکس مانند اتیوپی باشد و تلاش ها برای احیای برجام را دوچندان سازد.»
در ادامه این گزارش نویسنده ادعا می‌کند که «در میان این تغییر جهت، ایران بی سر و صدا در حال نزدیک شدن به افغانستان است و نخستین سفر وزیر خارجه این کشور به کابل در هشت سال گذشته و اولین سفر از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ در همین راستا قابل تفسیر است. با این حال، همکاری نزدیک‌تر بین ایران و طالبان با چالش‌های قابل توجهی همراه است.»
تغییر جهت‌گیری استراتژیک ایران در سفر عراقچی آشکار شد. به‌جای تمرکز صرف بر موضوعاتی که روابط افغانستان و ایران را در سال‌های اخیر تعریف کرده‌اند، تلاش تهران برای دستیابی به شرکای تجاری جدید در جریان سفر وزیر خارجه ایران به محور اصلی تبدیل شده بود. وزیر امور خارجه را یک هیئت تجاری بزرگ همراهی می کرد. همسایه‌های سخت
نویسنده در ادامه این گزارش می‌نویسد: برای چندین دهه، موضع جمهوری اسلامی در قبال افغانستان بر حمایت از هزاره‌ها، اقلیت شیعه این کشور متمرکز بود. در طول جنگ شوروی وقت و افغانستان، ایران به آنها اسلحه داد و اعضای آواره این جامعه را به عنوان پناهنده پذیرفت. این امر ایران را با طالبان در تضاد قرار داد زیرا آنها حکومت خود را در دهه ۱۹۹۰ پس از خروج شوروی تحکیم کردند، به ویژه هنگامی که «نیروهای ایرانی برای کمک مستقیم به هزاره ها در خاک افغانستان مستقر شدند.»
پس از حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در سال ۲۰۰۱، دولت جدید این کشور به دنبال برقراری روابط صمیمانه با ایران بود. با این حال، اختلافات بر سر حق‌آبه و گذرگاه‌های مرزی نیز علیرغم اجرای توافق‌های ضعیف برای حل این مسائل به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۸، در روابط دوجانبه اهمیت بیشتری یافته و نمود بیشتری هم داشت.
نویسنده این گزارش می افزاید: اگرچه مقامات ایرانی تسلط طالبان در سال ۲۰۲۱ را تقبیح کردند و به بیان نگرانی‌ها در مورد نقض قوانین بین‌الملل پرداختند اما همزمان از شکست نظامی آمریکا در افغانستان استقبال کردند. علیرغم تلاش‌های اولیه اما جمهوری اسلامی در نهایت تصمیم گرفت که دولت طالبان را به دلیل «فقدان شمولیت» یا همان «عدم فراگیر بودن» که اشاره به عدم حضور شیعیان در دولت دارد، به رسمیت نشناسد.
نویسنده در ادامه با این ادعا که برخی در ایران، طالبان را بخشی از «محور مقاومت» خواندند از پایان زودهنگام آنچه که ماه عسل دو طرف خواند خبر داده و می نویسد: زخم‌های قدیمی به سرعت دوباره باز شدند. درگیری‌های مرزی در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ باعث از سرگیری تنش‌ها شد که با متهم کردن کابل به محدود کردن جریان رودخانه هیرمند، منبع اصلی آب برای شمال شرق ایران، تشدید شد. برخی بر این باورند که مسئله آب به ویژه می تواند جرقه جنگ نهایی بین جمهوری اسلامی ایران و طالبان را ایجاد کند. جدای از این چالش‌ها، ایران روابط دیپلماتیک خود را با افغانستان در سال ۲۰۲۳ برقرار کرد هرچند می گوید هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته است.
«پیام‌های» سفر عراقچی به کابل
در ادامه این گزارش آمده است: در سال ۲۰۲۴، چالش مشترک با داعش شاخه خراسان (ISKP) و دشمنی با اسرائیل، انگیزه ای برای گفت وگوهای تقویت شده ایجاد کرد، اگرچه وعده های آشکار طالبان برای اعزام جنگجویان برای حمایت از حزب‌الله هرگز محقق نشد. این تشدید همسویی سیاسی، زمینه را برای افزایش همکاری اقتصادی فراهم کرد.
دولت مرحوم ابراهیم رئیسی در فوریه ۲۰۲۴ یک توافقنامه ۳۵ میلیون دلاری با افغانستان منعقد کرد که به طالبان اجازه استفاده از بندر چابهار در جنوب شرقی ایران را می داد و به صادرات افغانستان امکان می داد از ترانزیت از طریق پاکستان اجتناب کنند. ایران با توجه به پیوندهای ترانزیتی نهایی با چین، در ادامه این مسیر برای تقویت ارتباط راه‌آهن با افغانستان به توافق رسید. در طول سال ۲۰۲۴، ایران و افغانستان در نتیجه این اقدامات شاهد رشد سریع تجارت دوجانبه بودند.
این گزارش می افزاید: مذاکرات تا سال ۲۰۲۴ زمینه را برای سفر عراقچی به کابل در سال جاری فراهم کرد. عراقچی در جریان این سفر البته از همتای طالبان خود خواست تا به حقوق شیعیان افغان احترام بگذارند، توافقات قبلی در زمینه دسترسی به آب را اجرایی کنند و مهاجرت قانونی افغان‌ها به ایران و خارج کردن پناهندگان و مهاجران غیرقانونی را تسهیل کنند. محمد حسن آخوند، سرپرست نخست‌وزیری با استقبال از این درخواست‌ها، خواستار روابط مثبت ایران و افغانستان به عنوان «کشورهای برادر» شد.
تغییر جهت‌گیری استراتژیک ایران در سفر عراقچی آشکار شد. به‌جای تمرکز صرف بر موضوعاتی که روابط افغانستان و ایران را در سال‌های اخیر تعریف کرده‌اند، تلاش تهران برای دستیابی به شرکای تجاری جدید در جریان سفر وزیر خارجه ایران به محور اصلی تبدیل شده بود. وزیر امور خارجه را یک هیئت تجاری بزرگ همراهی می کرد و او بیشتر سفر خود را به دیدار با مقام های تجاری اختصاص داد. او خواستار سرمایه‌گذاری مشترک بیشتر، حذف نهایی تعرفه‌ها و افزایش صادرات افغانستان به ایران شد و قول داد که روابط تجاری ترجیحی را دنبال کند. در صورت موفقیت این اقدامات، افغانستان می تواند به یک بازار صادراتی قابل توجه برای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود.
نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می کند که چند و چون سفر اخیر وزیر خارجه ایران به کابل، این گمانه زنی را برانگیخت که جمهوری اسلامی می تواند به زودی حکومت طالبان را به رسمیت بشناسد و مذاکرات بر سر یک توافق رسمی‌تر با آنها را آغاز کند.
۳۱۰۳۱۰