خُرده مالکی آفت توسعه پنبه گلستان شد

به گزارش سیلاد ،گلستان از گذشته‌ با برخورداری از اراضی حاصلخیز کشت پنبه به سرزمین طلای سفید مشهور بود چرا که پهنه گسترده گرگان و دشت در زمان رونق کاشت این محصول، سرزمینی یکدست سفید بود و کشت و کار و تجارت پنبه، کسبی با ارزش افزوده بالا و اشتغال مناسب بود.مطابق آمارهای موجود سطح زیر کشت پنبه گلستان در دهه‌های گذشته بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار هکتار بود اما امروزه میزان کشت بسیار ناچیز شده است.«محی‌الدین هاشمی» تاجر و پیشکسوت صنعت پنبه در این گفت و گو برایمان از روزهای طلایی کشت پنبه در گلستان و علت رکـود پنبه در دهـه‌های اخیر می‌گوید.

از روزهای رونق پنیه در منطقه گرگان و دشت برایمان بگوئید؟

از نظر تاریخی و به دلایلی از جمله رونق علم و تکنولوژی می توان تاریخ تحول صنعت را در دشت گرگان به ۳ دوره تقسیم کرد؛۱- قبل از مشروطیت۲- مشروطیت تا پهلوی اول۳- پهلوی دوم تا به امروز.در هر سه دوره محصولات کشاورزی نقشی محوری در اقتصاد منطقه داشته اند. در مقاطعی، حتی محصولات کشاورزی و پنبه به یکی از واحدهای مبادلات مالی تبدیل شده بود و مثلا برای پرداخت هزینه یک کالا، یک یا دو یا سه قسط محصول پنبه توافق می شد.در گذشته، تجارت در دشت گرگان یا سرزمین طلای سفید هم با شیوه منحصر به فردی بر همین مبنا شکل گرفته بود که در نوع خود در کشور بی نظیر بود. از سویی وضعیت اقتصادی و تجارت همه ساله پس از فصل پاییز به دلیل پرداخت پول پنبه به کشاورزان بسیار رونق می گرفت تاجایی که تبادل کالا و پول در این دوره به بیشترین میزان ممکن می رسید.

در دوره مذکور نحوه ی خرید و فروش اجناس و اقلام در بازار شهرهایی مانند گرگان بسیار جالب بود به طوری که فروشندگان و بنکداران مواد اولیه مورد نیاز کارگران سازمان ها (تشکیلات کشت و زرع و نیروی انسانی هر مزرعه) را تأمین و در طی سال برای آن ها ارسال می کردند و در پایان کار برداشت پنبه که پول زیادی وارد منطقه می شد، پول آن را دریافت می کردند.در آن دوره کشت پنبه برای کشاورز، کارخانجات پنبه پاک کنی، سیستم حمل و نقل، کارگران فصلی کارخانجات و حتی شهرداری ها و دارایی های استان منفعت داشت. یادم هست که شهردار یکی از شهرها به دلیل اینکه یک درصد از پول پنبه به عنوان عوارض شهرداری پرداخت می شد اصرار بر تولید بیشتر پنبه داشت.شاید عجیب به نظر برسد که ساخت فرودگاه اولیه گرگان از محل وجوهی که بابت یک درصد عوارض عمـران و آبادانی در فاکتور فـروش پنبه به نساجی‌ها و ریسندگی‌ها اضافه می‌شد، ساخته شد.

وضعیت صنایع وابسته به پنبه در آن زمان در این منطقه چگونه بود؟

در آن دوره کارخانه های متعدد و بزرگ پنبه پاک کنی در گلستان ساخته شد و همین امر باعث شد تا رنساسی در حوزه صنعت پنبه پاک کنی شکل بگیرد. البته باید یادآوری شود که پنبه های آن زمان کیفیت و مرغوبیتی کم نظیر داشت که طول الیاف، استحکام و میکرونری از مشخصات بارز آن بود.

کیفیت بالای نهاده های کشاورزی و کنترل کیفیت از طرف سازمان پنبه آن چنان بود که در زمان برداشت محصول پنبه ورودی های دشت گرگان جهت جلوگیری از ورود وش غیره، قرنطینه می شد و شرکت های معتبر شیمیایی دنیا مانند بایر و سیباگایگی و چند برند معروف دیگر در این منطقه برای فروش و معرفی محصولاتشان سوپروایزر مقیم داشتند. به همین خاطر هم در چهار دهه قبل حـــــدود ۵۰ کارخانه پنبـــه پاک‌کنی در دشت گرگان فعال بود که متاسفانه با بروز مشکلاتی از قبیل کاهش کیفیت پنبه به لحاظ الیاف و مواد زاید و پنبه‌های نارس، کم کم کاخانجات پنبه‌پاک‌کنی یکی پس از دیگــری تعطیـل شدند.

به نظر شما علت رکود کشت و تجارت پنبه در این منطقه چه بود؟

یکی از مهمترین مشکلاتی که برای تولید پنبه در حدود ۴ دهه قبل پیش آمد خــردشدن زمین‌های کشاورزی و عدم امنیت غذایی و مالکیت زمین در حوزه کشاورزی و کشت‌های موقت بود.برخی از کشاورزان در آن زمان به دلیل اینکه نمی دانستند زمین ها را در سال های بعد نیز در اختیار دارند یا خیر حداکثر فشار را به زمین می آوردند. متاسفانه به دلیل اقلیم خوب منطقه (آب و هوای مدیترانه‌ای) امکان چند کشت بودن زمین در یک سال نیز وجود داشت و همین نیز مزید بر علت شد تا زمین‌های کشاورزی را به ورطه نابودی بکشانند.

نکته بعدی مصرف بیش از معمول سموم و کودهای شیمیایی و علف کش ها در محصولات و سوزاندن غیر اصولی کاه و کلش زمین های کشاورزی هم یکی دیگر از مصیبت‌هایی بود که آسیب زیـــادی به زمین های کشاورزی وارد کرد.موضوع دیگر قیمت‌گذاری دستوری در حوزه محصولات کشاورزی است؛ معمولا ما هیچ گاه به تجربه و اصول علمی ثابت شده توجه نمی کنیم و همواره به دنبال این هستیم که چرخ را از نو بسازیم. مساله قیمت‌گذاری دستوری بر محصولات کشاورزی در هیچ جای دنیا اجرا نمی‌شود و اصرار دولت بر این موضوع تبدیل به یکی از آفت‌های صنعت کشاورزی شد.

۴۶