کاوشگران موسسه باستان‌شناسی زیر آب اروپا تحت هدایت فرانک گودیو، باستان‌شناس دریایی فرانسوی، در حال اکتشاف در محل معبد خدای آمون در شهر بندری باستانی «تونیس-هرقلیون» در خلیج ابوقیر مصر بودند که آثار باستانی منحصربه فردی را یافتند.
این اشیاء هنگامی یافت شد که باستان‌شناسان در حال بررسی کانال جنوبی این شهر باستانی بودند، جایی که بلوک‌های سنگی عظیم معبد باستانی خدای آمون «طی یک رویداد فاجعه‌بار در اواسط قرن دوم قبل از میلاد» فرو ریختند. این معبد محلی بود که فراعنه به آنجا می‌آمدند تا به طور رسمی لقب «پادشاه جهان» را از «خدای عالی مصر باستان» دریافت کنند.
در این کاوش اشیاء گرانبهایی متعلق به خزانه معبد مانند زیورآلات آئینی نقره‌ای، جواهرات طلا و ظروف مرمری شکننده حاوی عطر و روغن کشف شده است. موسسه باستان‌شناسی زیر آب اروپا در بیانیه‌ای گفت که اقلام یافت‌شده «بر ثروت غنی این معبد و بخشندگی زاهدانه ساکنان سابق شهر بندری گواهی می‌دهند.»
فرانک گودیو، مدیر کاوش‌ها در معبد، در این باره گفت: «کشف چنین اشیاء ظریفی، که علی‌رغم بزرگی فاجعه دست‌نخورده باقی مانده‌اند، بسیار تکان‌دهنده است.»
در این تفحص زیر آب همچنین مشخص شد که پایه‌های این بنا «توسط ستون‌ها و تیرهای چوبی بسیار محافظت‌شده‌ای متعلق به قرن پنجم قبل از میلاد حمایت می‌شوند.»
اکتشافات تازه به لطف توسعه و استفاده از فناوری‌های جدید اکتشاف ژئوفیزیکی امکان‌پذیر شده است. این فناوری‌ها باستان‌شناسان را قادر می‌سازند تا حفره‌ها و اجسام را «در زیر لایه‌های خاک رس به ضخامت چند متر» شناسایی کنند.
در شرق معبد آمون همچنین یک پرستشگاه یونانی مختص آفرودیته، الهه عشق در یونان باستان، نیز کشف شد که حاوی اشیاء باستانی برنزی و سرامیکی بود.
کارشناسان می‌گویند یافته شدن این اشیا نشان می‌دهد یونانی‌های ساکن مصر در زمان فراعنه دوره متاخر مصر باستان (در دودمان بیست و ششم سائیت از سال ۶۶۴ تا ۵۲۵ قبل از میلاد) که اجازه اقامت و تجارت در شهر را داشته‌اند، از معابد و پرستشگاه‌های مخصوص به خود برخوردار بوده‌اند.
این در حالی است که کشف تسلیحات یونانی نیز از حضور شبه‌نظامیان یا به اصطلاح مزدوران یونانی در منطقه خبر می‌دهد. موسسه باستان‌شناسی زیر آب اروپا در این باره می‌گوید: «آنها از دسترسی قلمرو پادشاهی به بندر کشتیرانی واقع در دهانه کانوب نیل دفاع می کردند. این دهانه ساحلی بزرگترین و بهترین شاخه قابل کشتیرانی در دوران باستان بوده است.»
بقایای شهر تونیس-هرقلیون اکنون در زیر دریا و در ۷ کیلومتری از سواحل کنونی مصر قرار دارد. این شهر قبل از تأسیس اسکندریه توسط اسکندر مقدونی در سال ۳۳۱ قبل از میلاد، برای قرن‌ها بزرگترین بندر مصر در دریای مدیترانه به حساب می‌آمد.
افزایش سطح آب دریاها و وقوع زمین لرزه‌های متعدد به همراه امواج جزر و مد باعث شد بخش ۱۱۰ کیلومتر مربعی دلتای نیل به طور کامل در دریا ناپدید شود و شهر تونیس-هرقلیون نیز به زیر آب برود.
این شهر گمشده پس از قرن‌ها در سال ۲۰۰۰ توسط توسط موسسه باستان‌شناسی زیر آب اروپا کشف شد.
۵۸۵۸
