چگونه برخی افراد از سقوط از ارتفاعات بالا جان سالم به در می‌برند؟

در تابستان ۲۰۲۳، ماجرای پسر ۱۳ ساله‌ای که از سقوط تقریبا ۳۰ متری از ارتفاعات گرند کنیون داکوتای شمالی در ایالت متحده زنده ماند، جهان را شگفت‌زده کرد. اگرچه مورد او استثنایی نیست.

افراد متعددی به علت زنده ماندن پس از افتادن از ارتفاع بالا به عناوین خبری تبدیل شده‌اند. شاید معروف‌ترین آن‌ها وسنا وولوویچ مهماندار هواپیما باشد. لایوساینس می‌نویسد، وولوویچ در دهه‌ی ۱۹۷۰ بدون چتر نجات از ارتفاع ۱۰ کیلومتری از هواپیما افتاد و زنده ماند. بنابراین، چگونه ممکن است از سقوط از ارتفاعات بالا جان سالم به در برد؟

یکی از اولین عواملی که باید درنظر گرفت، این است که هنگام افتادن دقیقا در چه ارتفاعی قرار دارید. استاد جراحی مدرسه پزشکی کِک دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌گوید: «به‌طورکلی اگر فردی از ارتفاع ۱۸ متری سقوط کند، احتمال مرگ ۵۰ درصد است، سقوط از ارتفاع بیش از ۱۸ متری معمولا مرگبار است و اگر فردی از ارتفاع بالاتر از ۲۴ متر بیفتد و سالم بماند، خیلی بعید و در حد معجزه است.»

عامل مهم دیگری که باید درنظر بگیریم، این است که آیا فرد در سقوط آزاد بوده است یا نه که به اصلی بنیادین در فیزیک برمی‌گردد (سقوط آزاد به حرکت هر جسمی که فقط تحت نیروی جاذبه باشد، گفته می‌شود).

وسنا وولوویچ در دهه‌ی ۱۹۷۰ بدون چتر نجات از ارتفاع ۱۰ کیلومتری از هواپیما افتاد و زنده ماند

هر جسمی که از ارتفاع بالا می‌افتد به سرعتی به نام سرعت حد (terminal velocity) می‌رسد و به همین دلیل است که چتر نجات به کار می‌آید.

وقتی سقوط می‌کنید، نیروی اصلی که ابتدا روی شما اثر می‌کند، گرانش است. اگرچه وقتی سرعت شما زیاد می‌شود، نیروی درگ (نیروی کُندکننده یا بازدارنده‌ای که هنگام حرکت جسم در یک سیال، موازی مسیر و مخالف جهت حرکت جسم، بر آن اثر می‌کند) ناشی از هوا به‌طور فزاینده‌ای دربرابر حرکت رو به پایین شما مقاومت می‌کند. در یک نقطه، مقاومت هوا دقیقا با کشش گرانشی مساوی می‌شود و درنتیجه با سرعت ثابت به سقوط ادامه می‌دهید.

اگر چتر نجاتی داشته باشید که دربرابر تمام جریان هوا مقاومت می‌کند، سرعت حد شما احتمالا به ۱۶ کیلومتر بر ساعت می‌رسد که خوب است. اگر چتر نجات نداشته باشید، بسته به اینکه درحالت عمودی یا افقی قرار دارید، سرعت شما می‌تواند به ۲۴۱ کیلومتر بر ساعت برسد که مسلما مشکل‌ساز است.

نحوه فرود نیز ازنظر شانس زنده‌ماندن شما بسیار مهم است. برای مثال، اگر روی شیب فرود بیایید، به‌تدریج تمام انرژی سقوط را حین سر خوردن مصرف می‌کنید که بهتر از توقف ناگهانی است.

بخشی از بدن که روی آن فرود می‌آیید، نیز بر سرنوشت شما تاثیر می‌گذارد. بدترین حالت افتادن، افتادن روی سر است. اگر روی پاهای خود بیفتید، احتمال زنده ماندن شما می‌تواند بیشتر باشد (البته به عوامل دیگری نیز بستگی دارد).

بدترین حالت هنگام افتادن از ارتفاع، افتادن روی سر است

سن نیز بر شانس زنده ماندن قربانیان سقوط اثر دارد. در بیشتر موارد، سقوط شامل کودکان می‌شود؛ مانند مورد پسر اهل داکوتای شمالی یا مورد اخیر دیگر از پسربچه ۶ ساله‌ای که از سقوط ۱۲ متری از زیپ‌لاین در مکزیک جان سالم به در برد.

زنده ماندن کودکان از حادثه سقوط ممکن است تصادفی نباشد. اگر سقوط از ارتفاع یکسانی را درنظر بگیرید، با مقایسه قربانیان جوان‌تر از ۱۵ سال درمقایسه‌با افراد بالاتر از ۶۵ سال، متوجه می‌شوید که نرخ مرگ‌ومیر در گروه سالخورده حدود ۵ برابر بیشتر است. کودکان بهتر بهبود پیدا می‌کند. آن‌ها ذخایر فیزیولوژیکی زیادی دارند و بدن و خصوصا استخوان‌های آن‌ها طوری طراحی شده است که فشارهای بزرگ‌تری را تحمل کند.

توضیح دیگر سرعت حد است. شانس زنده ماندن کودک کوچک ممکن است بیشتر باشد، زیرا نسبت سطح به وزن او بیشتر است، بنابراین نیروی درگ بیشتری از ناحیه هوا وارد می‌شود تا سرعت سقوط او را کم کند.

اگر در این سناریوی ناخوشایند قرار گرفتید، چه کاری باید انجام دهید؟

هنگام سقوط از ارتفاع، واکنش کارآمد بسیار دشوار است، اما اگر می‌توانید، موارد زیر را انجام دهید:

• در صورت امکان سعی کنید به کمک سنگ یا درختی که در مسیر شما وجود دارد، سقوط را بشکنید.
• سعی کنید روی پاهای خود سقوط کنید. در این صورت شکستگی‌های بدی خواهید داشت، اما قابل درمان هستند. نمی‌خواهید که به سر یا نخاع شما آسیب شدیدی وارد شود که شما را تا آخر عمر فلج کند.
• با بزرگ‌تر کردن سطح خود تا حد امکان سرعت حد خود را کاهش دهید، برای مثال لباس‌های گشاد بپوشید یا چتر نجات داشته باشید.
• در صورت امکان روی سطح نرم فرود بیایید تا براثر سقوط به راحتی دچار شکستگی نشوید.

در مورد معروف وولوویچ، اعتقاد بر این است که او به این خاطر زنده ماند که حین سقوط به‌وسیله‌ی سبد توزیع غذا به بدنه هواپیما چسبیده بود و سپس با زاویه مطلوبی روی برف ضخیمی در منطقه‌ای جنگلی روی زمین افتاد. به‌گفته‌ی پزشکان، فشار خون پایین او نیز احتمالا موجب شد به محض کاهش فشار کابین از هوش برود و این امر مانع از ترکیدن قلب او هنگام برخورد بر زمین شد.

برخوردهای پُرشدت، مانند افتادن از ارتفاع زیاد یا تصادف با وسایل نقلیه موتوری، از علل رایج پارگی قلب هستند که در آن دیواره‌ها، ماهیچه‌ها یا دریچه‌های قلب پاره می‌شوند. فشار خون بالا می‌تواند خطر بروز چنین حوادثی را افزایش دهد.

۲۲۷۲۲۷