خروج آمریکا از افغانستان،به ضرر یا به نفع کشورهای منطقه؟

مهسا مژدهی: ایالات متحده امریکا از اردیبهشت ماه امسال خروجش از افغانستان را قطعی کرد و دست به تخلیه قرارگاه های خود در این کشور زد. به تازگی هم پایگاه بگرام را بست تا به همگان نشان دهد که رفتنی است و حتی قدرت گیری طالبان هم باعث نمیشود که در تصمیمش شک کند. در همین حال تصاویری از جورج بوش، کسی که دستور حمله به افغانستان را صادر کرد در تعطیلات و در حال باغبانی منتشر می شود و جو بایدن به سوالات در مورد وضعیت افغانستان می گوید بیایید در مورد چیزهای شاد صحبت کنیم.

در همین حین طالبان در حال گسترش نفوذ خود در افغانستان است. ابتدا در جنوب این کشور و شرق و غربش نفوذ کرد و حالا کار به مناطق شمالی رسیده است که جمعیت بزرگی از هزاره ها را در خود جای داده است. بلخ، مزار شریف و حالا بدخشان در معرض خطرند و بسیاری از مردم این نواحی اواره شده اند. برخی را نیروهای طالبان از خانه هایشان رانده اند و برخی دیگر هم از بیم جان به شهرهای مرکزی می روند که هنوز دولت در آنها کنترل اوضاع را در دست دارد.

طالبان می گوید صد و پنجاه ولایت را تصرف کرده است. گفتگوهای قطر و استانبول هم متوقف شده و مشخص نیست که دیگر چه زمانی بشود این گروه را دور میزی برای مذاکره جمع کرد. در همین حال کشورهای منطقه به این نتیجه رسیده اند که صلح در افغانستان به نفع همه طرف هاست . قدرت های منطقه ای مدت هاست که تصمیم دارند تا با استفاده از راه حلی میانه، به حل بحران افغانستان کمک کنند.

خروج نیروهای امریکایی از منطقه می تواندفرصتی برای قدرت های منطقه ای برای رقابت در افغانستان ایجاد کند. به تازگی اردوغان و بایدن بر سر تامین امنیت فرودگاه کابل پس از خروج ناتو و آمریکا به "توافق کلی"دست یافتند. اردوغان گفته که مجارستان و پاکستان نیز به ترکیه کمک خواهند کرد.خلوصی آکار، وزیر دفاع ترکیه نیز گفته است نیروهای مسلح ترکیه در حال حاضر به عنوان نیروهای آموزشی مستشاری در کابل خدمت می‌کنند.شمار این نیروها حدود ۵۰۰ سرباز برآورد شده است اما پایگاه اینترنتی "اورنسل" تعداد سربازان ترکیه در افغانستان را در نوامبر ۲۰۲۰ دو هزار نفر اعلام کرده بود.

این اولین بار نیست که انکارا تلاش می کند تا راهی برای نفوذ بیشتر در افغانستان داشته باشد. سال هاست که ترکیه ابتدا با گسترش مدارس خود در افغانستان و بعد با همکاری با دولت و… حضورش را دراین کشور بیشتر کرده است و حالا با خروج امریکایی ها قرار است جای پایش را محکم کند. از آن سو به نظر می رسد که چین و هند هم در آینده مایل به حضور بیشتر در افغانستان باشند.این کشورها در حضور امریکا شانس چندانی نداشتند اما حالا زمان و فضای کافی را برای افزایش حضور خود دارند. از آن سو پاکستان هر چند خود را به ثبات افغانستان مایل نشان می دهد اما در پشت صحنه کماکان حمایت از طالبان را در برنامه خود دارد.

برای کشورهای منطقه طرحی مانند آنچه که در استانبول قرار بر اجرایش بود، مطلوب تر از دیگر طرح هاست. به شکلی که کشورهای همسایه و هم مرز که منافعشان در ثبات افغانستان است برای این مهم دست به اقدامات دیپلماتیک بزنند. اما همه این موارد به این باز می گردد که طالبان و دولت افغانستان بخواهند سلاح را کنار گذاشته و با یکدیگر به گفتگو بنشینند.

آیا خروج امریکا یک خروج مسئولانه است؟

نوذر شفیعی استاد دانشگاه و کارشناس مسائل افغانستان و شرق آسیا به خبرآنلاین می گوید: معمولا وقتی یک قدرت بزرگ منطقه ای را ترک می کند سایر قدرت ها و نیرو ها اعم از منطقه ای و غیر منطقه ای ممکن است در صدد پر کردن خلا ناشی از حضور قدرت بزرگ تر بر بیایند. بنابراین احتمال دارد که در آینده در داخل افغانستان نیروهای مختلفی که وجود دارند مانند طالبان و دیگر نیروهای تاثیر گذار و در سطح منطقه کشورهای مختلف و همین طور قدرت هایی که ایالات متحده را رقیب خود می بینند بیشتر ترغیب شوند که در افغانستان نفوذ پیدا کنند.

در افغانستان هر چیزی امکان پذیر است اما احتمالا گروه طالبان با اقداماتی که این روزها از این گروه می بینیم سعی دارد تا به نوعی موازنه قدرت را در این کشور ایجاد کند، تا دولت مجبور شود که شروط آنها را بپذیرد. می دانیم که دو نوع مذاکره طی یک سال اخیر اتفاق افتاد، یکی مذاکره بین آمریکا و طالبان بود و دیگری بین دولت افغانستان و این گروه. چون دولت خواسته های طالبان را نپذیرفت،‌ آنها هم نه تنها به اقدامات نظامی خود ادامه دادند بلکه آنها را شدت بخشیدند . طالبان معتقدند که علیه امریکایی ها نمی جنگند بلکه علیه دولت افغانستان می جنگند.

او تاکید می کند:احتمالا با توجه به طولانی شدن جنگ در افغانستان و پیامدهایی که در منطقه داشته این احتمال وجود دارد که کشورهای منطقه به جای رقابت با یکدیگر بر سر آن، به سمت همکاری با هم پیش روند تا شاید بتوانند در ایجاد یک افغانستان با ثبات نقش ایفا کنند. افغانستانی که همه نیروهای نظامی و سیاسی در قدرت آن سهیم باشند.

سناریوی آمریکایی ها این است که می گویند خروج ما از افغانستان خروجی مسئولانه است. یعنی به حمایت از دولت افغانستان ادامه خواهد داد. این حمایت ها مالی است که در بودجه سال ۲۰۲۲ نزدیک سه دهم میلیارد دلار برای افغانستان بودجه گذاشته اند. به اضافه این بودجه، آنها قرار است به اموزش های نظامی به نیروهای نظامی دولتی در افغانستان ادامه دهند و به علاوه پایگاه هایی که در منطقه از جمله در تاجیکستان و ازبکستان و کشورهای عربی دارند، از طریق آنها به حمایت از دولت افغانستان اقدام کنند. به همین خاطر است که ما همچنان می بینیم که پهپادهای آمریکایی گاهی مواضع طالبان را بمباران می کنند. ایالات متحده نمی خواهد و هدفش هم نیست که طالبان را از بین ببرد. بلکه می خواهد بین این گروه و دولت یک موازنه ای ایجاد شود که هر دو به تقسیم قدرت تن بدهند. چون معتقدند فقط در پرتو یک دولت مرکب است که ثبات می تواند در افغانستان برقرار شود.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
احتمال ظهور القاعده در کنار طالبان؛آیا کابل در حال سقوط است؟
بزرگترین چالش منطقه‌ای؛ رئیسی با شرق و غرب ایران چه‌ می‌کند؟
مشکل اصلی طالبان چیست؟

۳۱۲ ۳۱۰