گوگل ۲۳ ساله شد؛ نگاهی به مهم‌ترین تحولات بزرگترین موتور جستجوی دنیا
شرکت آمریکایی گوگل ۲۳ سال قبل و در تاریخ ۴ سپتامبر ۱۹۹۸ در قالب یک شرکت خصوصی توسط «لری پیج» و «سرگی برین» که در آن زمان هردو دانشجوی دکترای دانشگاه استنفورد بودند، کار خود را رسما آغاز کرد.
۲۳ سال از زمانی که گوگل به عنوان یک وب‌سایت معمولی و تا حدودی عمومی شروع به کار کرد، می‌گذرد. اما طی این مدت تبدیل به آن چیزی شده که اکنون می‌بینیم. در این مقاله قصد داریم به صورت اجمالی نگاهی به مهم‌ترین تحولات این کمپانی طی ۲۳ سال گذشته داشته باشیم. پیشتر نیز در مقاله دیگری با عنوان «مروری بر تاریخچه عجیب و پر فراز و نشیب اپلیکیشن‌های پیام‌رسان گوگل»، ۱۵ سال تلاش گوگل در برنامه‌های پیام‌رسان را مرور کرده بودیم.
بی شک دو دهه قبل، هیچکس تصورش را نمی‌کرد که یک شرکت خصوصی بتواند روزی به غول دنیای فناوری تبدیل شود، اما این اتفاق افتاد. در همان سال‌های اول، لری پیج و سرگی برین و همچنین اریک اشمیت که مهندس نرم افزار بود با یکدیگر قرار گذاشتند به مدت ۲۰ سال یعنی تا سال ۲۰۲۴ در کنار یکدیگر باشند و هدفی مشترک برای این همراهی و همگام شدن تعریف کردند. هدف مشترک آنها، سازماندهی کردن اطلاعات جهان و دسترس‌پذیر کردن این اطلاعات برای عموم بود.
گوگل طی ۲۳ سال از یک صفحه معمولی وب به غول اینترنتی تبدیل شد
اکنون گوگل تنها ۲۳ سال سن دارد، اما در عصر دیجیتالی و مدرن امروزی توانسته در حوزه گردش اطلاعات در سراسر جهان نقش مهمی را برعهده داشته باشد. براساس گزارش موسسه تحقیقاتی «Statista»، به غیر از چین که استفاده از گوگل را ممنوع اعلام کرده، موتور جستجوی غول فناوری در بیش از ۸۷ درصد سیستم‌های کامپیوتری دسکتاپ و ۹۴ درصد دستگاه‌های قابل حمل از جمله موبایل و تبلت در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موتور جستجوی گوگل در صنایع مختلف و نحوه عملکرد آنها تاثیر به سزایی دارد. بسیاری از وب‌سایت‌های سراسر جهان، بخش زیادی از ترافیک خود را از طریق نتایج جستجوی گوگل به دست می‌آورند.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که معمولا بیش از ۶۰ درصد کلیک‌های کاربران به پنج یا شش نتیجه اولی که موتور جستجوی گوگل در اختیار آنها قرار می‌دهد، مربوط می‌شود. به عبارت دیگر، نتایج جستجوی گوگل می‌تواند ترافیک وب‌سایتی را ارتقا بخشیده یا از بین ببرد. در نتیجه عملکرد موتور جستجوی گوگل بر کسب و کار بسیاری از مشاغل تاثیرگذار خواهد بود.
با توجه به آنچه گفته شد، موضوع تبلیغات در گوگل نیز اهمیت زیادی برای بسیاری از کسب و کارها دارد و برای غول فناوری جستجو نیز سودآور است. درآمد گوگل از تبلیغات در سال ۲۰۲۰ رقمی بالغ بر ۱۵۰ میلیارد دلار اعلام شده که در واقع ۸۰ درصد از درآمد کلی شرکت را نیز تشکیل می‌دهد. این غول فناوری اکنون ارزشی بالغ بر یک تریلیون دلار دارد و مجموعه همین مسائل نیز باعث شده که نهادهای قانونگذار در مورد روند فعالیت این شرکت غول‌پیکر حساس شده و فعالیت آن را در داخل و خارج از آمریکا مورد بررسی قرار دهند.
آگوست ۱۹۹۶: همکاری لری پیج و سرگی برین در پروژه بک‌راب (BackRub)
در آن مقطع زمانی، لری پیج و سرگی برین که دانشجوی دکترای رشته علوم رایانه دانشگاه استنفورد بودند، روی پروژه‌ای به نام «بک‌راب» کار می‌کردند که بعدا باعث تولد گوگل شد. آنها توانستتند الگوریتمی را برای رتبه‌بندی صفحه‌های جستجو شده در اینترنت ایجاد کنند. موتور جستجوی آنها نه تنها براساس تعداد پیوندهایی که به آنها استناد می‌کرد، بلکه همچنین بر مبنای کیفیت پیوندها، وب‌سایت را در نتایج جستجو رتبه‌بندی می‌کرد. اولین موتور جستجوی مردان گوگل، ابتدا با دامنه google.stanford.edu در آگوست ۱۹۹۶ در شبکه خصوصی دانشگاه استنفورد کار خود را آغاز کرد و در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۷ با دامنه google.com به ثبت رسید.
البته باید در نظر داشت که در آن مقطع زمانی، بک‌راب اولین موتور جستجوی اینترنتی نبود. «یاهو» که توسط فارغ التحصیلان استنفورد راه اندازی شده بود، در آن بازه زمانی فعال بود. اما ایده پیج و برین برای استفاده از الگوریتم خودکار در جستجوی کل فضای اینترنت و رتبه‌بندی صفحات از نظر کیفیت و کمیت بک‌لینک، بسیار کارآمدتر از روش یاهو بود که از پرسنل و کارکنان فیزیکی برای فهرست بندی وب سایت‌ها استفاده می‌کرد. البته در آن سال‌ها هیچ کس نمی‌دانست که روش گوگل بسیار کارآمدتر و بهتر است.
سپتامبر ۱۹۹۸: گوگل رسما متولد شد
پیج و برین در سال ۱۹۹۷ نام بک‌راب را به گوگل تغییر دادند. ایده اولیه اسم گوگل از عبارت ریاضی googol به معنی یک و ۱۰۰ صفر جلوی آن گرفته شده است. در ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۷ وب‌سایت گوگل با آدرس Google.com رسما ثبت شد و ۴ سپتامبر سال بعد یعنی ۱۹۹۸، شرکت گوگل رسما ثبت شد. به همین دلیل روز تولد رسمی گوگل ۴ سپتامبر درنظر گرفته می‌شود.
ژوئن ۲۰۰۰ : یاهو قدرتمندتر بودن گوگل را پذیرفت
با وجودی که در سال ۲۰۰۰، موتور جستجوی یاهو عملکرد خوبی داشت، اما مدیران یاهو متوجه شدند که شاخص‌ها و راهکارهای گوگل، قدرت زیادی دارد و به همین دلیل در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۰، یاهو اعلام کرد که از موتور جستجوی گوگل استفاده می‌کند. در آن مقطع زمانی یاهو روی بهینه‌سازی موتور جستجوی خود کار می‌کرد و ترجیح داد تا به صورت موقت از مشارکت گوگل استفاده کند.
تابستان ۲۰۰۲: گوگل پیشنهاد ۳ میلیارد دلاری یاهو را برای خرید شرکت رد کرد
در تابستان ۲۰۰۲ «تری سمل»، مدیرعامل یاهو برای خرید گوگل، پیشنهاد چشمگیر ۳ میلیارد دلاری را مطرح کرد، اما گوگل چنین پیشنهادی را نپذیرفت و آن را رد کرد. در آن مقطع زمانی، یاهو درآمد سالیانه بیشتری نسبت به گوگل داشت. در آن سال درآمد سالانه یاهو، رقمی بالغ بر ۸۳۷ میلیون دلار و درآمد گوگل ۲۴۰ میلیون دلار گزارش شده بود.
اول آوریل ۲۰۰۴: سرویس جیمیل راه اندازی شد
وقتی گوگل از تصمیم خود برای راه‌اندازی سرویس ایمیل در رقابت با هات‌میل مایکروسافت و سرویس ایمیل یاهو خبر داد، بسیاری تصور می‌کردند که گوگل شوخی می‌کند ولی اول آوریل این اتفاق افتاد و با یک گیگابایت فضای ذخیره سازی رایگان که در آن زمان بی‌سابقه بود، جیمیل کار خود را آغاز کرد. در آن مقطع زمانی، سرویس‌های ایمیل رایگان فقط چند مگابایت فضای ذخیره‌سازی ارائه می‌کردند. یاهو در مقابل یک گیگابایت فضای ذخیره‌سازی گوگل، پیشنهاد ۱۰۰ مگابایتی یاهو قرار داشت.
۸ فوریه ۲۰۰۵: گوگل سرویس مپس را راه‌اندازی کرد
گوگل مپس در حال حاضر یکی از سرویس‌های محبوب بسیاری از کاربران در سراسر جهان است. این سرویس در اوایل سال ۲۰۰۵ به عنوان یک سرویس ارائه‌دهنده خدمات برای نسخه دسکتاپ شروع به کار کرد. اما با افزایش استفاده از گوشی‌های هوشمند، به یکی از اپ‌های کاربردی تبدیل شد. به گزارش گاردین، استیو جابز شخصا با گوگل تماس گرفت تا با یکدیگر همکاری کنند تا وی مطمئن شود این برنامه در اولین گوشی آیفون قابل استفاده است.
ژوئیه ۲۰۰۵: گوگل اندروید را تصاحب کرد
در اواسط سال ۲۰۰۵، گوگل، سهم بازار موتورهای جستجوی این شرکت طی یکسال از یاهو پیشی گرفته بود و به موتور جستجوی شماره یک در ایالات متحده تبدیل شده بود. در ژوئن ۲۰۰۵، سهم بازار گوگل در جستجوی ایالات متحده ۳۶.۷ درصد و یاهو ۳۰.۴ درصد بود. گوگل در آن مقطع زمانی، کاری را آغاز کرد که غول‌های فناوری انجام می‌دهند و برای توسعه کار خود استارتاپ اندروید را تصاحب کرد.
گوگل در ژوئیه ۲۰۰۵، با تصاحب اندروید، یکی از بهترین معامله‌های خود را ثبت کرد. با وجودی که رقم معامله فاش نشد، اما «دیوید لاوی»، معاون توسعه شرکت گوگل از آن به عنوان بهترین معامله در آن زمان یاد می‌کند و از آن به خوبی استقبال کرد. در حال حاضر، اندروید با فاصله زیاد بزرگترین پلتفرم تلفن همراه است و دلیل اصلی تسلط جستجوی گوگل بر ۹۰ درصد از دستگاه‌های اندرویدی، خود سیستم عامل اندروید است.
۹ اکتبر ۲۰۰۶: گوگل یوتیوب را خریداری کرد
گوگل به فاصله کوتاهی، یوتیوب را نیز تصاحب کرد و با این تصمیم نیز مجددا گام بزرگ دیگری برداشت. به گفته روزنامه Variety، یوتیوب تنها در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۱ رقمی بالغ بر ۷ میلیارد دلار درآمد تبلیغاتی برای گوگل به همراه داشته است.
۱۴ آوریل ۲۰۰۷: گوگل DoubleClick را تصاحب کرد
گوگل در آن مقطع زمانی به یک غول تبلیغاتی تبدیل شده بود و تصمیم گرفت با صرف ۳.۱ میلیارد دلار، شرکت تبلیغاتی آنلاین DoubleClick را خریداری کند. گوگل نرم افزار این شرکت را تصاحب کرد و ردیابی مبتنی بر کوکی را برای استفاده در تبلیغات آغاز کرد.
۲۲ اکتبر ۲۰۰۸: اولین موبایل اندرویدی به بازار عرضه شد
در سپتامبر ۲۰۰۸، اولین گوشی اندرویدی یعنی HTC Dream که در ایالات متحده به عنوانT-Mobile G1 شناخته می‌شود، معرفی شد و در اکتبر همان سال به بازار عرضه شد. این گوشی هوشمند از نظر طراحی ظاهری، به زیبایی آیفون ۳G نبود، اما توانست سیستم عامل اندروید را به عنوان سیستم عامل موبایل منبع باز با قابلیت سازگاری با خدمات گوگل به نمایش بگذارد.
۱۰ آگوست ۲۰۱۵: تغییر ساختار گوگل و رفتن زیر چتر آلفابت
در اواسط دهه ۲۰۱۰، گوگل به شرکتی بزرگ تبدیل شده بود. پیج و برین، بنیانگذاران این شرکت تصمیم گرفتند تغییراتی را ایجاد کنند. مردان گوگل، آن را به زیرمجموعه شرکت بزرگتری به نام آلفابت تغییر وضعیت دادند و گوگل را با همه عظمتش به زیر چتر آلفابت بردند.
لری پیج و سرگئی برین که بنیانگذاران گوگل بودند، مدیریت آلفابت را برعهده گرفتند. این تغییر ساختار باعث ایجاد تغییراتی در ساختار داخلی گوگل شد، اما برای کاربران، تغییری محسوس نبود و سرویس‌های گوگل به کار خود ادامه دادند. به مناسبت تجدید ساختار، گوگل لوگوی جدیدی را معرفی کرد که البته شباهت زیادی به لوگوی قدیمی داشت.
۲۰ اکتبر ۲۰۱۶: گوگل اولین گوشی پیکسل را به بازار عرضه کرد
در اکتبر ۲۰۱۶، گوگل اولین موبایل این شرکت را با برنامه‌های انحصاری مانند دستیار گوگل معرفی و به بازار عرضه کرد. در ابتدا دستیار هوشمند گوگل تنها در دسترس کاربران پیکسل قرار داشت و سایر موبایل‌های اندرویدی امکان استفاده از دستیار گوگل را نداشتند.
۳۰ ژانویه ۲۰۱۸: گوگل شرکت HTC را خریداری کرد
از سپتامبر ۲۰۱۷ موضوع تصاحب HTC توسط گوگل مطرح شد ولی تا ژانویه ۲۰۱۸ این موضوع نهایی نشد. با این تصمیم، تمام تیم مهندسی سخت افزار HTC به خدمت گوگل درآمد.
۱۸ دسامبر ۲۰۲۰: حضور قدرتمند موتور جستجوی گوگل باعث نگرانی دولت آمریکا شد
گوگل به مرور زمان به غولی بزرگ تبدیل شده بود که این موضوع می‌توانست برای دولت‌ها نگران‌کننده باشد. تصور کنید اگر روزی گوگل خدمات جستجو، گوگل مپس، یوتیوب و جیمیل و بسیاری دیگر از سرویس‌های خود را متوقف کند، در این صورت چه مشکلاتی ممکن است برای ارتباطات دیجیتالی پیش بیاید؟
سوال مهمی که مطرح می‌شود آن است که یک شرکت فناوری تا چه اندازه باید به غول فناوری تبدیل شود؟ چه اختیاراتی داشته باشد و چه قدرتی را در دست بگیرد؟ بسیاری از نهادهای نظارتی با این سوال روبرو بودند که آیا یک شرکت باید اینقدر قدرت داشته باشد؟
پاسخ بسیاری از متخصصان نهادهای نظارتی در سراسر جهان این است که یک شرکت نباید چنین قدرتی داشته باشد. پس از آنکه کمیسیون اروپا و دولت استرالیا در اواخر دهه ۲۰۱۰ گوگل را به دلیل اقداماتی که برچسب رفتارهای غیرقابل اعتماد به آن داده شده بود مورد بررسی قرار دادند، نهادهای قانونگذار در ایالات متحده نیز روند دیگری را در پیش گرفتند. در دسامبر سال گذشته سه پرونده شکایت برای رفتارهای انحصارطلبانه علیه گوگل تنظیم شد. براساس اتهامات وارد شده، گوگل رویکردهای ضدرقابتی را در پیش می‌گیرد که مانع رشد موتورهای جستجوی رقیب می‌شود و باید به چنین رویکردهایی رسیدگی شود.
نکته مهم این است که اثبات چنین رویکردهایی تقریبا غیرممکن است. موتورهای جستجو بر پایه الگوریتم‌های خاصی رتبه‌بندی سایت‌های مختلف را انجام می‌دهند و الگوریتم‌ها به داده نیاز دارند. هرچه افراد بیشتر از جستجوی گوگل استفاده کنند، داده‌های بیشتری در اختیار گوگل قرار می‌گیرد و الگوریتم‌ها به صورت هوشمندتری عمل می‌کنند و می‌توانند خدمات بیشتری به کاربران خود بدهند و محبوبیت بیشتری کسب کنند.