زهرا علی‌اکبری: بنزین این سیاسی‌ترین کالای مصرفی در ایران حالا مدت‌هاست پایش به نطق‌های انتخاباتی در ریاست جمهوری باز شده است. یکی از مهمترین سئوالاتی که تا پیش از این از کاندیداهای ریاست‌جمهوری پرسیده می‌شد این بود؛ سیاست شما در قبال تعیین قیمت بنزین چیست؟
مسعود پزشکیان در حالی از سپردن کار به متخصصان می‌گفت که قبل از حضور در انتخابات به عنوان کاندیدا مواضعی متفاوت در قبال بنزین داشت. وی در فروردین ماه سال ۱۴۰۰، در آستانه برگزاری انتخابات سیزدهم ریاست جمهوری در سلسه جلساتی تحت عنوان «میز انتخابات جمهور» سخنانی درباره‌ی بنزین اعلام کرده بود. پزشکیان در این نشست که در اوج دوران کرونا در ایران برگزار شده بود، می‌گوید معتقد بوده باید بنزین را به قیمت آزاد به مردم بدهند. قیمت آزاد را در همین سخنرانی بین ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان اعلام می‌کند و تاکید دارد باید به هر فرد البته سهمیه‌ای مثلا در حدود بیست لیتر تخصیص داده شود تا اگر خواست مصرف کند و اگر نخواست بفروشد. آنچه اهمیت دارد این است که حالا در فاصله‌ی چهار سال تحت تاثیر تورم‌های بالا بنا بر اعلام رسمی سخنگوی دولت قیمت بنزین وارداتی به ایران ۷۰ هزار تومان است. قرار است بنزین سوپر وارداتی نیز به همین قیمت در کشور عرضه شود.
به این ترتیب با تصمیمات اتخاذ شده از نیمه‌ی آذرماه بنزین در ایران چهارنرخی می‌شود . نرخ ۱۵۰۰ تومانی با سهمیه‌ی شصت لیتر، نرخ ۳ هزار تومانی برای سهمیه‌ی صد لیتری و ۱۶۰ لیتر بنزین پنج هزار تومانی. در عین حال بنزین سوپر هفتاد هزار تومانی نیز عرضه خواهد شد.
پزشکیان در سال ۱۴۰۳، در انتخابات زودهنگام چهاردهم در قامت کاندیدا حضور یافت و همین مساله سبب شد که بسیاری سخنان پیشینش را در خصوص بنزین یادآوری و اعلام کنند که با حضور پزشکیان در جایگاه رییس‌جمهوری باید انتظار افزایش قیمت بنزین را داشت.
پزشکیان در مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری صراحتا در واکنش به فیلم سخنرانی‌اش در خصوص بنزین ۲۵ هزار تومانی که پربازدید شده بود، گفت: «آن موقعی که حرف بنزین ۲۵هزارتومانی را زدم در دولت نبودم. من نگاهم این است که باید محرومان را دید؛ اگر قرار است سوبسید بدهیم اول باید به آنها بدهیم.»
وی افزود: «انرژی را الان بیشتر پولدارها مصرف می‌کنند و هزینه این را آدم‌هایی می‌دهند که بنزین یا برق اضافی مصرف نمی‌کنند. اگر قرار است عادلانه باشد باید این یارانه به همه داده شود. البته باید به کسی که مصرف نمی‌کند نیز بدهند.»
نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری خاطرنشان کرد: «بدون کارشناسی و گفتگو با مردم افزایش قیمت بنزین نباید رخ می‌داد اما نمی‌شود سوبسید را بدهیم به پولدارها ولی بقیه هزینه گرانی را بدهند. باید راه حلی را پیدا کنیم که بتوانیم سهم همه را بدهیم.»
بدون رضایت مردم کاری نمی‌کنیم
پزشکیان در یازدهم تیرماه سال ۱۴۰۳ نیز درباره‌ی برنامه‌اش در خصوص افزایش قیمت بنزین اعلام کرد: «خبری از ما در رسانه‌ها در خصوص افزایش قیمت بنزین مطرح کردند؛ مردم بدانند ما بدون رضایت مردم هیچ کاری نخواهیم کرد.»
وی گفته بود: «در دولت چهاردهم از شوک درمانی و غافلگیر کردن مردم در هیچ بخشی خبری نخواهد بود و اگر در آینده، برای اصلاح هر نقص ساختاری، مانند قیمت بنزین، تصمیمی گرفته و مطابق آن گامی برداشته شود، این گام قطعاً با همراهی مردم خواهد بود.»
وی تاکید کرده بود اگر قرار است روزی بنزین گران شود باید قبل از گران کردن بنزین خودرویی را وارد کنیم که سوختش سه لیتر یا چهار لیتر در هر صد کیلومتر است.
آشکار شدن نشانه‌های تغییر
با حضور در نهاد ریاست‌جمهوری پزشکیان کم‌کم از مواضع اولیه فاصله گرفت و در سخنرانی‌های بر این نکته تاکید کرد که لین وضعیت قابل دوام نیست . در آبان ماه سال ۱۴۰۳ وقتی برای تشریح جزییات بخش اول لایحه بودجه در مجلس حضور یافت، تاکید کرد اصلاح ساختار انرژی از ضروریات است. وی قیمت تمام شده بنزین بدون لحاظ شدن قیمت نفت را هشت هزار تومان اعلام کرد و گفت: امسال ۹۰ هزار میلیارد تومان و سال آینده ۱۳۰ هزار میلیارد تومان باید برای واردات بنزین هزینه شود و هر لیتر بنزین وارداتی نیز بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان هزینه دارد. وی در نوزدهم مرداد امسال نیز درباره‌ی قیمت بنزین صحبت کرد و گفت قصد ندارد بنزین را برای محرومان گران کند اما کسی که چهار برابر بنزین مصرف می‌کند، چرا باید بنزین یارانه‌ای ۱۵۰۰ تومانی بگیرد. وی هزینه‌ی واردلت بنزین را چهار یملیارد دلار اعلام کرد.
بنزین گران می‌شود
پیش از اصلاح دو هزار تومانی قیمت بنزین، مسعود پزشکیان در دستوری به خودروسازان اعلام کرد یک سال فرصت دارند تا نسبت به بهینه‌سازی موتور و مصرف اقدام کنند والا هیچ ارزی دریافت نخواهند کرد.
وی در ۲۵ آبان‌ماه سال ۱۴۰۴ خطاب به وزیر صمت دستور داد: در جلسه‌ای با خودروسازان، صریحاً اعلام کنید که اگر تا یک سال آینده موتور خودروها اصلاح و مصرف آنها بهینه نشود، هیچ‌گونه ارزی دریافت نخواهند کرد و اجازه تولید نیز نخواهند داشت. این شرکت‌ها در صورت نیاز، فناوری روز دنیا را خریداری کنند و دولت نیز در این مسیر از آنها حمایت خواهد کرد؛ اولویت ما تولید خودروهای ایمن و برقی است. وی بر ضرورت کم‌مصرف بودن خودروهای جایگزین تاکید کرد.
تصمیم بنزینی دولت چیست؟
حال در شرایطی که براساس آمارهای سازمان گسترش نوسازی، مرکز پژوهش‌های مجلس، از ۴۲ میلیون خودرو و موتورسیکلتی که در کشور تردد می‌کنند، ۲۲ میلیون سواری فرسوده است، رییس‌جمهوری دستوری به خودروسازان داده است تا مصرف سوخت را بهینه کنند. خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل یکی از واجبات امروز در ایران است چرا که فشار شدید الودگی هوا بر زندگی روزمره از یک سو و مصرف بالای سوخت از سوی دیگر در کنار کاهش ایمنی و تهدید جان انسان‌ها همگی محصول حضور ناوگان فرسوده در ایران است. در این فضا قرار است بنزین از نیمه‌ی آذرماه دو هزار تومان افزایش یابد و بهای هر لیتر بنزین برای برخی خودروها به پنج هزار تومان افزایش یابد.
قیمت پنج هزار تومانی هر چند با وجود سهمیه ۱۵۰۰ تومانی و سه هزار تومانی برقرار می‌شود اما در مرحله‌ی اول بیش از چهار میلیون خودو را از چرخه‌ی دریافت سهمیه ۱۵۰۰ و سه هزار تومانی خارج می‌کند.
حال سئوال مهم این است که چرا دولت نسبت به افزایش قیمت بنزین اقدام کرده است بی آن‌که وعده‌ی واردات خودروهای کم‌مصرف محقق شود. دستوری که رییس‌جمهوری به خودروسازان داخلی داده نیز از همین حالا دستوری است که می‌توان روی اجرایی نشدنش حساب ویژه باز کرد.
هر چند تمامی کارشناسان بر این اعتقادند که اصلاح قیمت سوخت ضرورت مهم اقتصاد ایران است، اما باید در نظر داشت که اصلاح قیمت سوخت نباید تنها به اصلاح همین قیمت محدود شود، اصلاح صنعت خودروسازی و بهبود وضعیت مصرف خودروهای ایرانی و واردات خودروهای کم مصرف و ایجاد شرایطی برای کاهش فشار بر مصرف‌کننده‌ی ایرانی که بیش از شش سال است تورم بالاتر از چهل درصد را تحمل می‌کند، نیز ضرورتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
223223
