هوش مصنوعی، توسعه‌دهنده تمدن یا مانع بزرگ پیشرفت و نوآوری ؟!

تینا مزدکی: رؤیاپردازی برای نوآور بودن بسیار مهم است. قدرت تصور کردن همان چیزی است که هوش مصنوعی ندارد، بنابراین نمی‌تواند رؤیاپردازی کند. به همین دلیل است که «ویکتور مایر شونبرگر» استاد علوم اطلاعات دانشگاه آکسفورد معتقد است که هوش مصنوعی (AI) در حال حاضر قادر به رقابت با خلاقیت انسان نخواهد بود. اما آیا تابه‌حال به این فکر کرده‌اید باوجود پیشرفت‌های قابل‌توجه هوش مصنوعی که در شرکت‌های فناوری بزرگ صورت می‌گیرد، چرا سرعت نوآوری کند شده است؟

انسان‌ها می‌توانند چیزهایی را تصور کنند که هنوز وجود ندارند، اما هوش مصنوعی علیرغم اینکه با مجموعه داده‌های عظیم آموزش‌دیده است، تنها با داده‌هایی کار می‌کند که درگذشته به او داده‌شده است. درواقع هوش مصنوعی منعکس‌کننده چیزهایی است که ما می‌توانیم از گذشته یاد بگیریم.

بینش‌ها و پاسخ‌هایی که هوش مصنوعی به ما می‌دهد برآوردی از همان اطلاعاتی است که درگذشته به او داده‌شده، بنابراین نمی‌تواند چیز جدیدی اختراع کند. اگر زمان حال یا آینده به‌طور قابل‌توجهی با گذشته متفاوت باشد، هوش مصنوعی نمی‌تواند به ما دریافتن راه‌حل‌های مناسب کمک کند؛ او فقط راه‌حلی را پیشنهاد می‌کند که ریشه در تجربه‌های گذشته دارد.

بنابراین هوش مصنوعی ابزاری برای ارزیابی مجموعه داده‌های بزرگ و افزایش کارایی، به‌ویژه در زمان‌های باثبات اقتصادی است، اما مسئله این است که هیچ‌چیز در تاریخ تاکنون ثابت نبوده و نیست. چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی نیازمند نوآوری‌هایی فراتر از توانایی‌های فعلی است.

سرعت نوآوری باوجود پیشرفت‌های سریع در هوش مصنوعی به طرز عجیبی کاهش یافته است. «اوفوک آکیجیت» استاد اقتصاد در دانشگاه شیکاگو، و «سینا تی‌آتس» از هیئت مدیره فدرال رزرو ایالات متحده، کاهش رشد بهره‌وری ایالات‌متحده را بررسی کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند نرخ ورود مشاغل جدید کاهش یافته، رشد بهره‌وری کاهش یافته، سهم نیروی کار از تولید کاهش‌ یافته و این در حالی است که تمرکز بازار و سهم سود شرکت از تولید ناخالص داخلی (GDP) افزایش یافته است.

محققان دریافتند که پویایی نوآوری در شرکت‌های آمریکایی از دهه ۱۹۸۰ کاهش یافته است و در دهه ۲۰۰۰ این کاهش، چشم‌گیرتر بوده است. آن‌ها دلیل این امر را رقابت ناکافی بین شرکت‌های پیشرو و رقبای خود می‌دانند، تا حدی به این دلیل که دانش به‌اندازه کافی به اشتراک گذاشته نمی‌شود. این امر مانع از آن می‌شود که آن‌هایی که دیرتر وارد بازار شده‌اند از پیشرفت‌های دیگران درس بگیرند و خودشان رشد کنند. درنتیجه، فشار رقابتی کمتری بر بازیگران بزرگ بازار وارد می‌شود که بدون رقابت، انگیزه‌های کمتری برای نوآوری دارند.

داده‌ها: محرک اصلی نوآوری مدرن

با کمک هوش مصنوعی می‌توان مقادیر زیادی از داده‌ها را به‌طور فزاینده‌ای به‌خوبی تجزیه‌وتحلیل کرد. بر اساس گزارش فدراسیون صنایع آلمان (BDI)، داده‌های بیشتری در حال جمع‌آوری است و حجم آن بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۲، ده برابر شده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ دوباره سه برابر شود. اینجاست که شرکت‌های دیجیتالی بزرگ مانند گوگل، آمازون و فیس‌بوک بازی را می‌برند. این شرکت‌ها حجم وسیعی از داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، بنابراین کارآمدتر می‌شوند و درعین‌حال از دسترسی دیگران به داده‌های خود جلوگیری می‌کنند.

شونبرگر بر این باور است که این غول‌های دیجیتال هرچند به‌عنوان پیشگام شناخته می‌شوند، اما درواقع فرآیندهای نوآوری و پیشرفت را با احتکار داده‌ها کاهش می‌دهند و این به‌نوعی تقویت ساختارهای انحصاری است. این روزها شرکت‌های نوآور به‌سادگی توسط شرکت‌های بزرگ خریداری شوند. حدود ۲۰ سال پیش، بیش از سه‌چهارم استارت‌آپ‌های موفق سیلیکون‌ولی، سهامی عام شدن را انتخاب کردند. امروز، سه‌چهارم آن‌ها توسط شرکت‌هایی مانند گوگل و فیس‌بوک قبل از عام شدن سهامشان بلعیده شده‌اند.

محقق دانشگاه آکسفورد هشدار می‌دهد که این نه‌تنها مانع نوآوری می‌شود، بلکه خطر سیستماتیکی برای رشد اقتصادی نیز به همراه دارد. این وضعیت درست مانند زمانی است که در دنیا تنها یک نوع خودرو وجود داشته باشد و شما در بزرگراهی رانندگی می‌کنید که به‌جز خودرو شما، ترمز تمام خودروها بریده‌شده و هیچ چاره وجود ندارد. زیرا تنها یک نوع خودرو وجود دارد و این منجر به بحران می‌شود.

او گفت که این معضل تنها در صورتی قابل‌حل است که سیاست‌گذاران اطمینان حاصل کنند که داده‌ها آزادانه در دسترس عموم باشند. هیچ نوع مالکیتی برای داده‌ها وجود ندارد و نباید وجود داشته باشد. حقوق مالکیت معنوی، تألیف و حقوق ثبت اختراع که از طریق تفکر بشری ایجاد می‌شود، برای داده‌ها قابل‌قبول نیستند.

قانون خدمات دیجیتال اتحادیه اروپا و قانون بازارهای دیجیتال، گام‌هایی هستند که در جهت درستی برداشته شده‌اند. سیستم‌های آموزشی نیز باید بازسازی شوند تا انگیزه‌هایی برای رؤیاپردازی هدفمند برای نسل‌های بعدی فراهم شود. باید جهان را با چشم‌های متفاوتی دید، زیرا نوآوری به افراد سخت‌گوش نیاز دارد.

منبع: dw

۵۴۳۲۳