نگاهی به رابطه اپلیکیشن‌های حوزه سلامت و سالمندان؛ آیا تکنولوژی به بهبود زندگی کمک می‌کند؟
سالمندان چند درصد از سهم دنیای دیجیتال را به خود اختصاص داده‌اند؟ برخی بر این باورند که سالمندان توانایی بهره‌وری از دنیای دیجیتال را ندارند. همچینن گروهی از فعالان اکوسیستم نوآوری کشور با تکیه بر اینکه سالمندان سواد حضور در دنیای دیجیتال و یا حتی توانایی کار با ابزارهای مبتنی بر تکنولوژی را ندارند، تولید امکانات برای این گروه را چندان جدی نگرفته‌اند. این اما در حالی است که سالمندان حداقل در دو سال اخیر و به واسطه کمرنگ شدن ارتباطات حضوری ناگزیر به استفاده از تلفن‌های هوشمند و ورود به دنیای دیجیتال شدند.
از سویی دیگر نگاهی به آمار کشورهای توسعه یافته مخصوصا در حوزه سلامت، بیانگر آن است که فعالان صنعت سلامت‌دیجیتال با تکیه بر نیازها، مطالبات و البته توانایی سالمندان، تلاش کرده‌اند تا اپلیکیشن‌های مناسبی به منظور بهبود شرایط زندگی سالمندان ارائه دهند. اپلیکیشن‌های مناسب برای سالمندان اغلب به گونه‌ای طراحی شده که آنها را در کنترل سلامت به طور روزمره همراهی کند و از سویی دیگر خدمات درمانی را در سریع‌ترین زمان ممکن به آنها ارائه دهد. اما اکوسیستم فناوری ایران در چه نقطه‌ای از مسیر سلامت دیجیتال سالمندان ایستاده است؟ سالمندان ایرانی هم می‌توانند از تکنوژی در راستای بهبود زندگی خود استفاده کنند، یا همچنان باید به مرز دنیای خود با نسل جوان‌تر تن دهند؟
سالمندان امکان استفاده از خدمات آنلاین را ندارند
«مهدی خدادای»، بنیان‌گذار دکتر ساینا با اشاره به آمار کلی از جمعیت سالمندان به دیجیاتو گفت: «طبق آمار ارائه شده از طرف مرکز آمار کشور نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت کشور بالای ۶۰ سال و سالمند محسوب می‌شوند. از همین رو اگر بخواهیم این جمعیت را مخاطب قرار دهیم با پراکندگی این قشر در بخش‌های مختلف کشور و گاهی عدم دسترسی‌شان به اینترنت مواجه خواهیم شد.»
او همچنین با برشمردن عدم سوادکافی برای استفاده از تکنولوژی و در اختیار نداشتن ابزارهای مورد نظر از طرف سالمندان افزود: «برخی از سالمندان حتی سواد خواندن و نوشتن هم ندارند، بنابراین وضعیت سالمندان کشور در حال حاضر برای استفاده از IT خیل مهیا نیست. از همین رو در آمارهایی که شاهد آن هستیم عمدتا خدمات حوزه دیجیتال از طرف فرزندان یا نزدیکان این افراد دریافت و به آنها ارائه می‌شود.»
خدادادی در پاسخ به این پرسش که با توجه به مشکلاتی که سالمندان دارند و آیا امکاناتی برای استفاده آنها از حوزه دیجیتال فراهم شده است، گفت: «خدمات سلامتی که در حال حاضر ارائه می‌شود مبتنی بر اپلیکیشن یا سایت است. اگر سالمندان امکان استفاده از این زیرساخت را نداشته باشند، از این امکان هم محروم خواهند شد.»
تلاش در مسیر مسئولیت اجتماعی
به گفته او به هر روی سالمندان بخشی از جامعه هستند و با توجه به مسئولیت اجتماعی خود باید برای مدیریت سلامت به این افراد کمک شود.
خدادادی با بیان اینکه نرخ رشد جمعیت در کشور به صورت کلی ۱ و ۲ دهم درصد است و این در حالی است که نرخ رشد جمعیت سالمندان ۳ و ۶ دهم، درصد است، گفت: «براوردها نشان دهنده آن است که تا سال ۱۴۳۰ جمعیت پیر ایران به ۲۶ و ۲ دهم درصد برسد و باید با برنامه‌های کارآمد به دنبال این حوزه برویم.»
او با تاکید بر اینکه این موضو در نهایت در حوزه مسئولیت اجتماعی باید مورد توجه قرار بگیرد خبر از تلاش دکتر ساینا برای ارائه خدمات مناسب سالمندان در آینده نزدیک داد و گفت: «در تلاشیم تا به زودی با ایجاد کلینیک‌های تخصصی و راه‌های دسترسی ساده‌تر شرایط استفاده از خدمات خودرا برای سالمندان بییشتر کنیم.»
پرونده سلامت الکترونیکی، ستون اصلی سلامت دیجیتال
مهم‌ترین اصلی که باید در حوزه سلامت دیجیتال مورد توجه قرار داد و بر اساس آن مسیر حرکت ارائه خدمات به سالمندان را تدوین کرد، داده‌ها و اطلاعات مربوط به آنها است. این موضوع در حالی است که با توجه به فقر بانک‌های اطلاعاتی در کشور، حوزه سلامت نیز وضعیت قابل اتکایی ندارد. هرچند استارتاپ‌ها با رویکرد متفاوت خود ناگزیرند داده‌ها را تحلیل و واکاوی کنند. از همین رو «سعید طاهری»، بنیان‌گذار دکتر نکست با بیان اینکه این استارتاپ در حوزه پرونده دیجیتال مشغول به فعالیت است، سالمندان را یکی از مهم‌ترین اقشاری دانست که این استارتاپ به آنها خدمات رسانی می‌کند.
طاهری درباره جمعیت سالمندی که در این استارتاپ تحت پوشش قرار گرفته‌اند، به دیجیاتو گفت: «در این استارتاپ حدود ۶۰۰ هزار پرونده پزشکی وجود دارد که از این تعداد بیش از ۳۵ درصد افراد بالای ۶۰ سال هستند. بیماری‌هایی همچون فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، سکته‌های مغزی شایع‌ترین بیماری‌هایی است که سالمندان به آن دچار هستند.»
او با اشاره به اینکه سالمندان اغلب بیش از ۶ یا ۷ نوع دارو مصرف می‌کنند و گاهی دریافت داروی جدید ممکن است آنها را درگیر مشکلات تداخل دارویی کند گفت: «درکتر نکست فرایندی را در نظر گرفته که کاربر تداخلات دارویی را بر اساس پرونده پزشکی بیمار و با توجه به داروهایی که قبلا به بیمار تجویز شده مورد بررسی قرار داده و به بیمار اطلاع می‌دهد.»
بنیان‌گذار دکتر نکست، با یادآوری این موضوع که در ایران نسخه‌ها به تازگی در حال الکترونیکی شدن است به دیجیاتو گفت: «با این وجود نسبت به توسعه خدمات سلامت دیجیتال خوش‌بین هستم و بر این باورم که این حوزه از توسعه دیجیتال کمک قابل توجهی هم به سالمندان خواهد کرد.»
بنیان‌گذار دکتر نکست با تاکید بر اهمیت یادآوری مصرف دارو به سالمندان، از اضافه شدن این ویژگی به پلتفرم دکتر نکست در آیند‌ای نزدیک خبر داد و گفت: «پرونده شخصی سالمند همواره در گوشی هوشمند سالمند وجود دارد و با اشتراک‌گذایر پرونده با پزشک همه سوابق پزشکی به طور کامل و شفاف در اختیار پزشک معالج قرار خواهد گرفت. همچنین آموزش چگونگی استفاده از انواع داروها بر مبنای تجویز پزشک به صورت هوشمند و اتوماتیک ویدئوهای آموزشی برای سالمند نمایش داده می‌شود.»
تلاش برای ایجاد جاذبه کاربری
طاهری در پاسخ به این پرسش که تکنولوژی چقدر می‌تواند به تغییر سبک زندگی و سلامت سالمندان کمک کند، گفت: «شرکت‌های بزرگ دنیا همه به سمتی حرکت می‌کنند که جاذبه کاربری بیشتری برای سالمندان ایجاد کنند. از سویی دیگر باید این موضوع را مورد توجه قرار داد که سالمندان به دلیل مشکلاتی که دارند کاربری‌شان از تکنولوژی نسبت به دیگر افراد جوان‌تر متفاوت است. از همین رو باید امکانات مناسب بر اساس نیاز آنها ارائه شود.»
به اعتقاد طاهری باید در تدوین و برنامه‌ریزی اپلیکیشن‌هایی که کاربر آنها سالمندان هستند نوع دسترسی و نوع خدمات رسانی را با استانداردهای متفاوتی ارائه داد. او در ادامه گفت: «طبیعتا کاربری اپلیکیشن‌ها برای سالمندان دشواری‌های بیشتری دارد اما تکنولوژی قطعا برای آنها راهکار و راه حل مناسبی دارد. در همه کشورهای دنیا از این راهکارها استفاده می‌کنند و با پیداکردن راهکارهایی مثل کمک گرفتن از فرزندان یا پرستار سالمند، خدمات مناسب را به او ارائه می‌دهند.»
او با اشاره به اینکه جامعه ایران در حال نزدیک شدن به سالمندی است و باید امکانات را مناسب با این سبک از زندگی به روزرسانی کنیم، گفت: «اگر امروز برای دو دهه آینده زیرساخت‌های مناسب را تدوین نکنیم به طور قطع در آینده با مشکلات قابل توجهی روبرو خواهیم شد که مدیریت این مشکلات بدون برنامه‌ریزی در حال حاضر ممکن نخواهد بود.»
۱۰ سال فاصله تا نقطه استادارد
طاهری با تاکید بر اینکه اکوسیستم استارتاپی ایران نزدیک به ۱۰ سال از اکوسیستم استارتاپی کشورهای توسعه یافته و صنعتی عقب تر است، فاصله ایران با این کشورها در حوزه خدمات سالمندان مقایسه کرد و گفت: «آمریکا، یکی از پیشرفته‌ترین کشورها در این حوزه است. خدمات سلامت به بهترین شکل ممکن در اختیار سالمندان قرار می‌گیرد و باید توجه داشت که بیمه سلامت به نسخه‌ها و ویزیت‌های آنلاین هم تعلق می‌گیرد. همچنین خدمات سلامت در منزل هم به خوبی و شکل قابل توجهی به سالمندان ارائه می‌شود.»
او بر این باور است که با الگوبرداری از کشورهایی که این دوران را سپری کرده‌اند، می‌توان خدمات مناسب و درخور را به سالمندان ارائه داد، گفت: «حقیقتی که وجود دارد این است که کرونا انقلابی در مسیر دیجیتالی شدن امور مختلف ایجاد کرده است.» طاهری با بیان این موضوع گفت: «علاوه بر همه جنبه‌های مختلف زندگی که با همه‌گیری کرونا به سمت دیجیتالی شدن رفتند، حوزه سلامت نیز در همین مسیر پیش رفت. ترس از خدمات دیجیتالی برای مردم شکست و در کنار همه بدی‌هایی که داشت دستاوردهای قابل توجهی در حوزه سلامت‌دیجیتال ایجاد کرد.»
طاهری همچنین با تاکید بر اهمیت پرونده پزشکی دیجیتال و مزیت‌های آن گفت: «ارائه خدمات بهداشت و سلامت دیجیتال در بیشتر کشورهای دنیا مبتنی بر پرونده سلامت توسعه پیدا کرده است. این نکته تا جایی اهمیت داشته که موجب شده تا در آمریکا بیش از ۵۰ درصد خدمات سلامت دیجیتال با کمک زیرساخت‌های آن پیش رفته است.»
«محسن صدر»، مدیرعامل درمانکده نیز با اشاره به چگونگی تغییر روند ارتباطی این استارتاپ با سالمندان به دیجیاتو گفت: «برای کمک به سالمندان خدمات را به صورت تلفنی ارئه می‌دهیم. به هر حال این امکان وجود دارد که سالمندان امکان استفاده از خدمات بر بستر اینترنت و یا اپلیکیشن‌های موبایلی را نداشته باشند. از همین رو اپراتور به صورت آنلاین با سالمندان در ارتباط است.در همین راستا آمار درمانکده هم بیانگر آن است که ۲۰ درصد از درخواست‌های دریافت خدمات از درمانکده به صورت آفلاین ثبت می‌شود که بیشتر مربوط به سالمندان است.»
آینده در انتظار سالمندان
این حقیقت را تلخ یا شیرین باید بپذیریم که جمعیت کشور با بیشترین سرعت ممکن به سمت پیری حرکت می‌کند. شاید از همین رو است که سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی سرمایه‌گذاری برای آینده خودمان است. البته این نکته را هم باید مورد توجه قرار داد که سالمندان فقط و فقط به تکنولوژی در حوزه سلامت نیاز ندارند. تفریح، ارتباطات اجتماعی، پوشاک و هر حوزه‌ای که شما در جوانی به آن نیازمندید در سالمندی نیز وجود دارد. هرچند همچنان زیرساخت‌های مناسب برای بهبود زندگی سالمندان مبتنی بر تکنولوژی را ایجاد نکرده‌ایم، اما این موضوع نیاز و البته ظرفیتی قابل توجه در اکوسیستم فناوری است که بهتر آن است از آن غافل نشد.