منافع روس‌ها در قبال برنامه هسته‌ای ایران؛ مسکو به سمت غرب غش کرده؟

مهسا مژدهی: توییت اخیر میخائیل اولیانوف که از مقامات ایرانی می پرسید که منظورشان از«به زودی» چیست؟ یک بار دیگر نگاه ها را به سمت رویکرد روسیه به ماجرای احیای برجام جلب کرد. در ماه های گذشته مقامات روسی ایران را به خاطر بی اعتمادی به غرب و امریکا محق می دانستند. اما اخیرا به نظر می رسد که این کشور نسبت به قبل با ایالات متحده همراه تر است.

در سیلاد با شعیب بهمن کارشناس اوراسیا به گفتگو نشسته ایم:

توییت اولیانوف که مذاکره کننده روس ها در زمینه احیای برجام است، بسیاری را متعجب کرد. او تقریبا همان ادبیاتی را داشت که همتایان امریکایی اش در مورد بازگشت ایران به گفتگوها به کار می برند. علت چنین تغییری در ادبیات روس ها به ویژه نماینده این کشور یعنی اولیانوف چه بود؟

در وهله اول باید توجه داشت که روسها یکی از حامیان شکل گیری برجام بوده اند و بر همین اساس در طول سال های گذشته، نسبت به طرفهایی که توافق را نقض کرده یا به تعهداتشان عمل نکرده بودند، حساسیت نشان دادند به نحوی که امریکا را مصر عدم کارایی برجام می دانستند و به اروپایی ها اعتراض می کردند که چرا به تعهداتتان پایبند نیستید. قاعدتا در حال حاضر هم آنها سیاستشان مبنی بر احیای برجام را دنبال می کنند. نگاه ها و نظراتی که از طرف روس ها اعلام می شود، با همان هدف احیای مذاکرات و به سرانجام رسیدن آنها و شکل گیری توافق جدید بین طرف های مختلف برجام است.

روس ها به نظر می آید که رفتار دوگانه ای از خود نشان می دهند. آنها به صورت دائم حمایتی را از ایران اعلام می کردند که ظاهرا کم رنگ تر شده. این اتفاق همزمان با سفر بنت به مسکو هم بوده است. چنین روندی وجود دارد؟

من چنین روندی را به شکل کاملا مشخصی مشاهده نکردم. مقامات روس که درگیر پرونده هسته ای ایران بوده اند یکسان و همسو بوده و همه آنها متفق القول خواهان احیای برجام بوده اند و البته در تحولاتی که در سه سال گذشته رخ داد، ایران را در کاهش تعهدات هسته ای خود، محق دانسته بودند و معتقدند که اگر امریکا و ناتوانی اروپا در عمل به تعهداتش وجود نداشت، ایران هم به سمت کاهش تعهدات نمی رفت. موضع روس ها در این خصوص روشن است و تغییری هم نکرده است. موضع روسیه در بین کشورها، نزدیک ترین موضع به تهران به حساب می آید. در روند مذاکرات احیای برجام هم آنها نزدیک ترین موضع را داشته اند.این که تصور کنیم سفر کسی مثل بنت،می تواند روی موضع روسیه تاثیر بگذارد اشتباه است. سفرها و دیدارهای نتانیاهو هم نتوانست بر روی موضع روسیه موثر باشد. در شرایط فعلی که اختلاف نظر بین اسراییل و امریکا هم وجود دارد و آنها حتی نتوانسته اند دولت بایدن را تحت فشار قرار دهند تا مذاکرات را متوقف کند. منافع روسیه در این خصوص کاملا مشخص است.

از ایران مدام انتقاد می شود که به دنبال خریدن زمان با استفاده از به عقب انداختن مذاکرات در وین هستند.علت رفتار مقامات ایرانی و عدم استقبالشان از سرعت بخشیدن به حضور درپای میز مذاکرات چیست؟

در وهله اول باید توجه داشت که گذر زمان بیش از همه به نفع ایران و البته به ضرر غربی هاست. به همین دلیل آنها مدام تقلا و تلاش می کنند که ایران به پای میز برگردد. گذر زمان می تواند بر ظرفیت ها و توانمندی های هسته ای ایران بیانجامد. در این چند ماهی که مذاکرات متوقف شده، سطح و میزان اورانیوم غنی شده ایران رشد چشم گیری پیدا کرده و در عین حال بخشی از همکاری های ایران با آژانس هم متوقف شده.هر دو مورد گزینه مطلوبی برای غربی ها به حساب نمی آید.غربی ها دیگر اهرم فشار قابل توجهی نسبت به ایران ندارند.چون در زمان ترامپ امریکا هر آنچه از تحریم می توانست وضع کند، انجام داد.

ایران در حالی توانمندی خود را افزایش می دهد که امریکا و اروپا دیگر اهرمی ندارند، قاعدتا افزایش ظرفیت های ایران می تواند موقعیت نظام را در مذاکرات آتی بالا تر ببرد. به همین دلیل آنها تلاش می کنند حتی ایران را تحت تهدید هم قرار دهند که البته یک بلوف سیاسی است. چرا که در شرایط فعلی هر دو طرف به یک میزان به مذاکرات احیای برجام احتیاج دارند. گذر زمان به نفع ایران است و مذاکره کنندگان می توانند بادست بازتر پای میز مذاکرات بنشینند.

ما شاهد حضور اقای باقری کنی در بروکسل هستیم. اروپا خیلی مایل به برگزاری نشست هایی در بروکسل به نظر نمیرسید. اما تحلیل شما از این اقدام وزارت خارجه ایران چیست؟

این سفر در پاسخ به سفر اقای انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا صورت می گیرد. دستور کار این سفر ادامه مذاکرات وین نیست. بلکه این است که طرفین به توافق برسند که مذاکرات را از چه سطح و نقطه ای اغاز کنند. غرب اصرار دارد که گفتگوها از نقطه پایان یافته دوباره شروع شود. در حالی که مذاکرات در نقطه اختلاف پایان یافته و نمی تواند دوباره از نقطه اختلاف شروع شود. دولت اقای رییسی هم باید استراتژی خاص خود را در موضوع هسته ای پیش ببرد. به همین دلیل باید در مورد اینکه این اقدامات چطور و از چه نقطه ای اغاز شوند و چه روندی را طی کنند از قبل صحبت شود و این سفر در همین راستاست. به هرحال مذاکرات تا قبل از ماه نوامبر آغاز می شود و باید دید چه سازوکاری در پیش خواهد بود.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
آیا اختلاف چین و روسیه مذاکرات برجامی را به تأخیر انداخته است؟
پلن B بایدن چیست؟/ خطر جنگ از ابتدای مناقشه هسته ای بیشتر است
آیا غربی‌ها به شرط تازه ایران جواب مثبت خواهند داد؟
ایران با چه راهبرد جدیدی پا به مذاکرات وین می‌گذارد؟

۳۱۱۳۱۲/۲۳