تحلیلی بر عملکرد شش ماهه ۱۴۰۰ تجارت خارجی ایران

* وزن ۶۰ میلیون تنی صادرات و وزن حدود ۲۰ میلیون تنی واردات گویای این است که کالاهای صادراتی کشور عمدتا منبع محور هستند و از ارزش افرینی محدودی برخودارند.
* کالاهای منبع محور شامل کالاهای خام و سنتی و کشاورزی هستند که بر منابع آبی و خاکی کشور فشار وارد می کنند .
* از آنجا که قیمت آب در بخشهای مختلف اقتصادی کشور بصورت یارانه ای عرضه می شود و همچنین بهره وری ان نیز ضعیف است ، هرگاه محاسبه عوامل تولید به قیمت بازار محاسبه شود ، کالاهای صادراتی ( همچون هندوانه و …) برای صادر کنندگان منفعت دارد اما برای اقتصاد ملی سود اوری نخواهد داشت
* کالاهای صنعتی که صادر می شوند ( همچون اقلام پتروشیمی و فولاد ) از انجا که عمدتا در حوزه های بالا دست قرار دادند ، فوق العاده انرژی بر هستند .باتوجه به اینکه حامل های انرژی در کشور نیز همچون گاز و برق بصورت یارانه ای عرضه می شوند ، صادرات این قبیل کالاهای صنعتی نیز از ارزش افزوده مناسب برخودار نیستند . بعبارت دیگر برای این اقلام هرگاه قیمت عوامل تولید بر اساس بازار محاسبه شود ، این نتیجه بدست می اید که بنگاههای صادر کننده سود گزافی می کنند ، اما اقتصاد ملی بهره کافی نمی برد .
* هرگاه به این موضوع نیز توجه شود که بخش قابل توجهی از صادر کنندگان ارز های مربوطه را به کشور باز نمی گردانند ( بدلایل مختلف تحریم ، افزون طلبی ، تعارض منافع ، ضعف نظارت دولت ) عدم بهره مندی نظام اقتصادی از این وضعیت صادراتی ابعاد وسیعتر پیدا می کند
* عدم انتقال ارز به کشور دارای نتیجه قهری خروج سرمایه از کشور نیز خواهد بود . خروج ارز از کشور بدلایل مختلف صورت می پذیرد که باید به وضعیت نامناسب امنیت اقتصادی و فضای نامطلوب کسب و کار اشاره داشت . اما می توان به ماجرای عدم بازگشت ارز به کشور از سوی صادر کنندگان که گاه همراه با کم اظهاری در مبادی ذیربط علاوه بر مواردی که ذکر شد نیز توجه نمود . برایند تمامی نکات مزبور در خصوص خروج سرمایه از کشور بر اساس گزارش نهادهای رسمی کشور ، منجر به متوسط خروج سالانه ۱۰ میلیارد دلاری از کشور شده است که در دهه ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار شده است ( زنوز ، ۱۴۰۰ )

چه باید کرد؟
باتوجه به نکات مذکور باید به اصلاحات ساختاری در اقتصاد ملی تن داد . چرا که ادامه این وضعیت چون چهره به ظاهر زیبایی ( ارز وارد کشور می شود ) مریض را دچار غفلت می کند و سعی می شود با مسکن های قوی و دوپینگهای مختلف ارگانیسم اقتصاد را به حرکت در آورد . و البته همگان از سرنوشت مریضی که مسکن و دوپینگ استفاده می کنند اگاهی دارند .

۱۷۱۷