روبیکا چرا بدون اطلاع چهره های مشهور برایشان صفحه ایجاد کرد؟/ این یک اقدام مجرمانه است
این پروفایل‌ها محتوایی کاملا یکسان با هم دارند و شامل چهره‌های سرشناسی در حوزه‌های مختلف از فوتبال و عکاسی گرفته تا بلاگرهای مشهور است. اما نکته طنز ماجرا اینست که اکانت جعلی اشخاصی مانند حسین کنعانی‌زادگان دارای تیک آبی است! این یعنی روند تایید هویت اشخاص برای دریافت اکانت رسمی و تایید شده، برای روبیکا در حد یک شوخی است و بس. حال این مسئله با واکنش این افراد مواجه شده و در اقدامی تقریبا همزمان بسیاری از این افراد اعلام کرده‌اند که هیچ فعالیتی در روبیکا یا پیج رسمی در این سرویس ندارند. حتی یکی از افراد نیز گفته که موضوع را از مراجع قضایی پیگیری می‌کند. اسکرین شات‌هایی که توسط این افراد منتشر شده، نشان می‌دهد که صفحه آن‌ها ده‌ها هزار دنبال کننده داشته و دقیقا همان پست‌هایی که در اینستاگرام منتشر می‌کنند در روبیکا نیز منتشر شده است. هرچند که مشخص نیست چند درصد از این ده‌ها هزار دنبال کننده مانند اکانت رسمی اشخاص جعلی باشد.
واکنش چهره‌ها
به دنبال این اتفاق حسین کنعانی زادگان، بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس در یک استوری اینستاگرامی در واکنش به صفحه جعلی‌اش در روبیکا نوشته است: «سلام خدمت دوستان عزیزم، متاسفانه به اسم بنده در صفحه روبیکا حساب جعلی ساخته شده. تنها فعالیت من در فضای مجازی در همین اینستاگرام می‌باشد. این حساب را هم توسط پلیس فتا پیگیری کردم.» پس از کنعانی زادگان بازیکنان دیگری نظیر سعید آقایی و مهدی عبدی و چند بازیکن فوتبال دیگر این موضوع را در استوری‌های اینستاگرامی خود نوشتند.
ترانه علیدوستی دیگر چهره شناخته شده‌ای است که این ماجرا برای او هم اتفاق افتاده است. او در این باره نوشته است: «به چه حقی بی‌اطلاع ما برامون اکانت ساخته اید؟ من در این آپ نیستم و نخواهم بود و در صورت پاک نشدن اکانتی که به نامم هست از این اپلیکیشن شکایت می‌کنم. پیشنهاد می‌کنم در نسخه وب روبیکا نام اکانت خودتون رو جستجو کنید و به این نقض حریمتون معترض باشید.»
به چه مجوزی چنین کاری کردید؟
جالب اینجاست که تب اکانت‌های فیک و جعلی در این حد خلاصه نشده و کاربران زیادی پس از جستجوی نام کاربری اینستاگرامی خود در روبیکا متوجه شدند که صفحه‌ای به نام آن‌ها در این پلتفرم ایرانی ساخته شده است. برخی از این اکانت‌ها مدت‌ها از زمان ساخت‌شان می‌گذرد و تعدادی از آن‌ها دنبال کنندگانی هم دارند. این اکانت‌ها تمام محتوای پست شده توسط این کاربران را هم منتشر کرده است. مثلا یکی از کاربران در این باره نوشته است: «الان رفتم روبیکا رو چک کردم می‌بینم به اسم من چند ماه میشه اکانت ساختن و تمام محتواهام رو اونجا آپلود کردند. واقعا جای تاسف داره». یا کاربر دیگری گفته است: «بدون نصب روبیکا فهمیدم نسخه قدیمی پیج اینستاگرام من رو هم منتقل کردند به سوپراپلیکیشن روبیکا. هرجای دیگه دنیا بود اسمش میشد روبیکاگیت ولی اینجا میشه مرحله نخست طرح صیانت است. پاسخ بدید به چه مجوزی و چرا؟» کاربران دیگر نیز در توئیتر ابعاد دیگری از ساخت این اکانت‌ها را برملا ساختند و عده زیادی از کاربران اعلام کردند که اکانت‌هایی به نامشان در روبیکا ایجاد شده که آن‌ها خبری از وجود آن نداشته اند. برخی از این اکانت‌ها همان نام کاربری افراد در اینستاگرام است با این تفاوت که پسوندی شامل یک عدد تک رقمی نیز به آن‌ها اضافه شده است. گستره این کاربران بسیار متنوع بوده و از افراد مشهوری در حوزه دیجیتال مارکتینگ گرفته تا کاربران عادی که فعالیت چندانی در اینستاگرام هم ندارند شامل این موضوع می‌شوند. از همین رو کاربران اقدام روبیکا را غیرقانونی خوانده‌اند و خواستار پیگیری قانونی این موضوع شده‌اند.
روبیکا چه می‌گوید؟
اما این پلتفرم در بیانیه‌ای که منتشر ساخته ایجاد صفحات جعلی در روبیکا برای بازیکنان پرسپولیس را حاصل یک کمپین در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ اعلام کرده و گفته که با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان انجام شده است. روبیکا نیز در مورد اکانت‌های شخصی که عینا از اینستاگرام در این پلتفرم بدون اطلاع صاحبین آن‌ها وجود دارند نیز گفته که این موارد اندک بوده و صفحات عمومی کاربران به این شکل در آمده و خود این کاربران می‌توانند با تماس با مجموعه روبیکا یا کنترل این صفحات را برعهده بگیرند یا خواستار حذف آن شوند. متن دقیق بیانیه روبیکا به شرح زیر است: «پیرو مطالب منتشرشده در خصوص صفحات رسمی منتسب به بازیکنان باشگاه پرسپولیس در روبینو، ایجاد این صفحات در دی ماه ۹۹ در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ استقلال و پرسپولیس، با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان و در چارچوب کمپین مربوطه صورت گرفته است. در زمان برگزاری این کمپین، مصاحبه‌هایی نیز از بازیکنان استقلال و پرسپولیس در خصوص این صفحات در فضای مجازی منتشر شد که به عنوان نمونه چند مورد از آن‌ها بازنشر می‌شود. روبیکا ضمن احترام به این دو باشگاه بزرگ و بازیکنان محترم آن‌ها اعلام می‌دارد، بازیکنان می‌توانند در صورت‌عدم دسترسی به صفحات یا تمایل به حذف آن‌ها با پشتیبانی روبیکا تماس حاصل فرمایند.» اما این پلتفرم در خصوص چرایی این اتفاق برای کاربران عادی گفت: «این موارد اندک بوده و صفحاتی که به صورت عمومی یا همان پابلیک هستند در اینجا پیاده‌سازی شده‌اند، موضوعی که در خود اینستاگرام هم رخ می‌دهد و گاهی یک صفحه تمام اطلاعات یک صفحه دیگر را عینا پیاده‌سازی می‌کند. کاربران می‌توانند در تماس با روبیکا و پس از اینکه احراز هویت شدند، یا کنترل این صفحات را برعهده بگیرند و یا خواستار حذف آنان بشوند. این دسته از کاربران برای پیگیری این موضوع می‌توانند با پشتیبانی روبیکا از طریق شماره ۰۲۱۹۱۳۳۱۲۲۲ تماس بگیرند.»
آیا چنین حساب‌سازی‌هایی از لحاظ حقوقی قابل پیگیری است؟
اتفاقی که برای روبیکا و ساخت اکانت بدون اطلاع صاحبین آن‌ها رخ داده تداعی کننده موضوعی مشابه است که در سالهای گذشته بر سر دیگر پلتفرم بومی یعنی پیام رسان سروش رخ داده بود. در آن زمان نیز کاربران زیادی ادعا کردند که بدون اطلاع خودشان اکانت‌هایی در این پیام رسان با شماره تلفن‌شان ثبت شده؛ موضوعی که در آن زمان نیز جنجال زیادی به پا کرد و در نهایت ابعاد آن، آنطور که باید مشخص نشد. اما نکته‌ای که در مورد روبیکا وجود دارد این است که به نظر می‌رسد این حساب‌سازی‌ها یک روش خلاقانه برای تبلیغ این اپلیکیشن باشد، به همین دلیل اگر کاربران بخواهند ببینند که آیا حسابی به اسم آن‌ها ساخته شده یا خیر کافی است در مرورگر به انتهای نشانی سایت روبیکا اسلش را همراه با یوزرنیم اینستاگرامشان اضافه کنند و نتیجه را چک کنند. نکته دیگری که وجود دارد اینکه افشای این حساب سازی‌ها زمانی صورت گرفت که طرح معروف به طرح صیانت در دستور کار مجلس قرار دارد. از همین رو بسیاری بر این باورند که این اقدام آغاز اجرای طرح صیانت است. صرفنظر از اینکه این حساب‌سازی‌های روبیکایی چه اهدافی را دنبال می‌کنند این پرسش مطرح می‌شود که آیا چنین حساب‌سازی‌هایی را می‌توان از لحاظ حقوقی پیگیری نمود؟
آمنه دهشیری، حقوقدان و پژوهشگر حقوق سایبری در این باره به انصاف نیوز می‌گوید: «بر اساس ماده ۷۳۴ قانون مجازات اسلامی، که قبلاً عنوان ماده ۶ قانون جرائم رایانه‌ای را داشت، هرگونه تغییر یا ایجاد داده‌های قابل استناد جعل رایانه است و مجازات جاعل حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات می‌باشد. اما در صورتی که این حساب سازی‌ها به دستور مدیر شرکتی صورت گرفته باشد یا کارمندان آن شرکت با اطلاع مدیر یا در اثرعدم نظارت وی مرتکب این جعل‌های رایانه‌ای شده باشند امکان جزای نقدی شرکت و یا تعطیلی موقت آن از یک تا نه ماه وجود دارد. اما جعل رایانه‌ای تنها جرمی نیست که در این پرونده مطرح می‌شود. بسیاری از این حساب‌سازی‌ها علی‌الخصوص در مورد افراد معروف و اینفلوئنسرها با کپی کردن محتوا نیز همراه بوده است. به این ترتیب که محتوای صفحات اینستاگرامی افراد به صفحات ساختگی روبیکایی منتقل شده‌اند. بر اساس ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک انتشار بدون مجوز آثار دیگران اعم از فیلم و عکس و نوشته در بستر مبادلات الکترونیک جرم بوده و مجازات یک تا سه سال حبس و جزای نقدی به میزان پنجاه میلیون ریال به همراه دارد. در صورتی که روبیکا را نتوان به عنوان بستر مبادلات الکترونیک در نظر گرفت باز هم نشر محتوای صفحات اینستاگرامی افراد بدون اجازه آن‌ها نقض حق مولف محسوب می‌شود و مجازات دارد. ماده ۲۳ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان مقرر می‌دارد: «هرکس تمام یا قسمتی از اثر دیگری را که مورد حمایت این قانون است به نام خود یا به نام پدیدآورنده بدون اجازه او و یا عالماً عامداً به نام شخص دیگری غیر از پدیدآورنده نشر یا پخش یا عرضه کند به حبس تادیبی از شش ماه تا ۳ سال محکوم خواهد شد.» با توجه به موارد مذکور امکان پیگیری کیفری حساب‌سازی‌های صورت گرفته در روبیکا وجود دارد. همچنین از آنجایی که ساخت حساب در روبیکا از طریق شماره تلفن همراه صورت می‌گیرد شناسایی افراد پشت حساب‌های جعلی از لحاظ فنی و قضایی نیز به راحتی ممکن است. »
جرم است و قابل پیگیری
نعمت احمدی دیگر حقوقدان نیز در این باره به آفتاب یزد می‌گوید: «این اقدام روبیکا جعل است و قابل پیگیری است اگر محتوای مجرمانه هم داشته باشد، علاوه بر جعل، محتوای مجرمانه‌اش هم قابل تعقیب است.» این حقوقدان در خصوص مجازات این اقدام اظهار کرد: «اول باید دید که سازندگان این اپلیکیشن چه نهاد، سازمان یا فردی است سپس باید دید که با چه هدف و نیتی دست به چنین کاری زده است و در نهایت برای آن مجازات در نظر گرفته شود.» نعمت احمدی گفت: «نظر شخصی من این است که می‌خواهند طرح صیانت از فضای مجازی را به اجرا در بیاورند و همانطور که بعد از فیلتر شدن تلگرام پیام رسان سروش را معرفی کردند این بار هم می‌خواهند به جای اینستاگرام روبیکا را جایگزین کنند که با توجه به پیشرفت تکنولوژی و هزینه بر بودن آن، این کار نشدنی است.» ۲۳۳۰۲
