مرحله هفتم مذاکره؛گره برجام چرا باز نمی‌شود؟
مهسا مژدهی: در حالی که کشورها منتظرند تا گفتگوهای غیر مستقیم بین ایران و امریکا در وین دوباره از سر گرفته شود، گمانه زنی ها بر سر اینکه احیای برجام تا چه اندازه شدنی است، بالا گرفته.گفتگوهای وین فعلا متوقف شده اند، مذاکره کنندگان به پایتخت ها برگشته اند و سایه ابهام بر سر احیای برجام افتاده است. اروپایی ها در هفته اخیر نگرانی خود را بابت بازگشت به توافق هسته ای اعلام کرده اند و چین و روسیه هم توصیه هایی به طرف غربی داشته اند. با این حال قدم ها اهسته تر و محتاطانه تر شده و همانطور که تهران میگوید، اختلاف ها زیاد است.
در خبرآنلاین با علی بیگدلی کارشناس بین الملل در مورد اینده گفتگوها و برجام به گفتگو نشسته ایم:
ما شاهد یک تعویق در ادامه مذاکرات وین در خصوص برجام هستیم. علت این فاصله ای که افتاه چیست و دو طرف در این میان چه رویکردی اتخاذ کرده اند؟
سطح انتظارات ایران بالاست. ایران به دنبال برداشته شدن همه تحریم ها و راستی ازمایی است که امریکا به آن تن نمی دهد. طرف دیگر اینکه ایران می خواهد پایبند قرارداد۲۰۱۵ باشد و مبنای نظر ایران برجام آن زمان است . در حالی که بایدن در اولین سخنرانی که بعد از ریاست جمهوری اش انجام داد گفت که ما می خواهیم به برجام برگردیم و تحریم ها را برداریم،آنجا اعلام کرد که برجام قبلی از نظر زمانی برای ما تمام شده و ما دنبال برجامی هستیم که تا ۲۰۵۰ کارآیی داشته باشد. یکی از مشکلاتی که به وجود آمده بود این بود که ترامپ می گفت برجام نباید مقید به زمان باشد. ولی حالا بایدن می گوید زمان را باید طولانی تر کنیم. چون عمر تعهدات ایران به این توافق تا سال ۲۰۲۵ بود که الان می خواهند تا ۲۵ سلا دیگر ادامه اش دهند. ایران می گوید فقط به همان تعهداتی که شش سال قبل داده عمل خواهد کرد و مسائل دیگر را مورد توجه قرار نمی دهد. امریکایی ها اما غیر از برجام چهار مشکل دیگر با ایران دارند که عبارتند از :
مساله حقوق بشر
مساله کنترل موشکی
رفتار ایران در منطقه
عدم کمک های اقتصادی و تسلیحاتی ایران به گروه هایی که امریکایی ها نمی پسندند.
ایران تن به این گونه مذاکرات نخواهد داد و ایالات متحده هم مایل نیست که زیر بار این قضیه برود. این خیلی واقعیت ندارد که ما بگوییم تنها بر سر ایجاد تعهد با امریکایی ها اختلاف پیدا کرده ایم. بلکه به خاطر فضای داخلی است. اما اختلاف عمیق بر سر این است که ایران حاضر نیست که به مسائل دیگری فارغ از چارچوب قبلی برجام بپردازد. از اواخر دوره پنجم این اختلافات شروع شد و در دوره ششم هم بدون نتیجه پایان یافت و دلیل تاخیر در مرحله هفتم هم همین است.
کشورهای اروپایی تمایل خود را برای به نتیجه رسیدن احیای برجام اعلام کرده اند. اما ایران می گوید اختلافات زیاد است. در چنین شرایطی اروپا این امکان را دارد که واشنگتن را وادار کند تا به سمت بازگشت به برجام بیاید؟
شرایط کنونی نشان می دهد که اروپایی ها دارند پای چین و روسیه را به خواسته های خود باز می کنند. آنها به این اعتقاد هستند که ایران باید به تعهدات برجامی اش برگردد. آنها هم مایلند که تهران به آن چهار موردی که گفتم هم تعهد دهد. اما می گویند بگذارید بعدا در مورد این مسائل با ایران گفتگو کنیم و فعلا این چهارمورد را به تصمیم ایران تعلیق کنیم. امریکا و اروپا از طریق چین و روسیه ایران را تحت فشار قرار می دهند که از نفوذ خود در منطقه بکاهد. روسیه خیلی اصرار دارد که ایران از سوریه خارج شود. ایران نمی تواند به برجام برسد بدون اینکه به آن چهار مورد سر و صورتی بدهد.
ماجرایی که اتفاق افتاد فعالیت های هسته ای تازه ایران است. ایا این اقدامات از سوی کشورما تاثیری بر روی مذاکرات وین می گذارد یا موضوع فقط محدود به روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد شد؟
یک زمانی آژانس و برجام تفاوت داشت و تداخلی نداشتند. قطعنامه ۳۲۱۱ هم به همین موضوع اشاره می کند. بر اساس این قطعنامه قرار بود که هر سه ماه یکبار دبیرکل سازمان انرژی هسته ای گزارشی را به دبیرکل بدهد که او این گزارش را بعد از تایید شورای حکام به شورای امنیت ببرد. اما الان به دلیل اینکه ایران غنی سازی را به بالای شصت درصد برده و سانترفیوژهای بسیار پیشرفته ای را رو کرده، باعث نگرانی آژانس شده و گروسی هم گزارشی به اتحادیه اروپا داده. اما هنوز گزارش منفی ای به شورای حکام نداده است و مقداری توقف کرده. معاونش هم همین روزها به ایران می آید تا ببیند می تواند با تهران به نتیجه برسد یا نه. اما ازسوی ایران، مجلس می گوید که دیگر توافق بین ایران و آژانس تمدید نخواهد شد. بنابراین اگر مساله ایران با آژانس به توافقی نرسد قابل پیشبینی است که گروسی گزارش منفی به شورای حکام بدهد و این شورا پس از بررسی کردن این گزارش همان نظر منفی را به دبیرکل میدهد و او ناچار است که پرونده را به شورای امنیت دهد که آن وقت تحریم های سال های قبل از ۲۰۱۵ باز اعمال خواهد شد.
ما شاهد دو اظهار نظر قابل توجه از سوی روسیه و چین بوده ایم. اولیانوف خواهان بازگشت به توافق سال ۲۰۱۵ شده و چین هم از امریکا خواسته تا تحریم ها برداشته شوند. در چنین شرایطی ایا ما می توانیم روی حمایت این دو کشور در ادامه مسیر هم حساب کنیم؟
ما نمونه های بارزی داریم که چهارمرتبه شورای امنیت ما را تحریم کرد و روسیه و چین هم به قطعنامه ها علیه ایران رای مثبت دادند. همین امروز هم که خانم مرکل و رییس جمهور فرانسه با رهبر چین مذاکره کردند،آنجا هم همین صحبت مطرح بود و اولیانوف هم ممکن است همین نظر را داشته باشد. آنها هم دلشان نمی‌خواهد که ایران تبدیل به قدرت هسته ای شود و هر چند که ایران اعلام کرده چنین قصدی ندارد اما کماکان دیگر کشورها این موضوع را مطرح می کنند. همین الان چین هم برای سرمایه گذاری در منطقه دچار مشکل شده. آنها به دنبال حل مساله ایران هستند. اما مساله دست این دو کشور نیست. دست امریکایی هاست که باید تحریم های ایران را بردارند. این دو کشور یعنی چین و روسیه هم از ترس جریمه های ایالات متحده حاضر به سرمایه گذاری روی مثلا منابع نفتی ایران نیستند. بنابراین آنها دلشان می خواهد این مسائل به گونه ای حل و فصل شود تا میزان سرمایه گذاری را چه در ایران و چه در منطقه افزایش دهد. از ایران هم نمی توانند خیلی حمایت کنند. روسیه مثلا الان گوشت خودش را زیر دندان سعودی می بیند و همین اختلافاتی که با امارات ایجاد شده، برای روس ها مشکل ایجاد می کند. مشکل روس ها بر سر نفت است و خواهان همکاری با عربستان و کشورهای عربی هم هست.
ما منتظر حضور دولت سیزدهم هم هستیم و به نظر می آید کشورهای حاضر در گفتگوهای وین هم نگاهشان به آینده مذاکرات در دولت بعدی ایران است. ایا با حضور اقای رییسی در راس دولت،شاهد تغییراتی در مذاکرات خواهیم بود؟
این ماجرا در ایران دست روسای جمهوری نیست. در زمان اقای رییسی هم همینطور است و او به تنهایی نمی تواند تصمیم بگیرد و احتمالا تیم مذاکره کننده اش هم ضعیف تر از تیم اقای روحانی است. اما اینکه این وضعیت می تواند تداوم پیدا کند با توجه به شرایطی که کشور ما در آن قرار دارد یا نه؟ این هم بستگی به مقامات بالاتر دارد. برای امریکایی ها تغییر دولت ها مهم نیست. اما آنها هم ترجیح می دادند که گفتگو ها در زمان اقای روحانی حل و فصل شود چرا که تیمش با آمریکایی ها و برجام اشنایی بیشتری داشتند. اما فکر نمی کنم در دو سه هفته اینده مذاکرات نتیجه ای بدهد و اقای رییسی هم ناچار است تا چند ماهی روی مسائل داخلی تکیه کند.
>>> این مطالب را هم بخوانید:
چه نوع تضمینی می‌توان از دولت بایدن گرفت؟
اگر برجام نبود،رئیسی باید یکی می‌ساخت/دعوای دیپلماسی و میدان حل می‌شود
آژانس در انتظار پاسخ ایران؛ باید راه‌حل جدیدی تعریف شود
۳۱۲ ۳۱۰
