اعتبارسنجی در آینه مرآت: زمینه‌ساز ارائه ۳۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات به ۲.۸ میلیون نفر
سامانه مرآت که در زمینه اعتبارسنجی افراد فعالیت می‌کند، گزارشی از عملکرد خود را منتشر کرده است که طبق آن در طی ۴ سال گذشته حدود ۲.۸ میلیون نفر اعتبارسنجی شده‌اند و با اتکا به نتایج این اعتبارسنجی‌ها بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات به متقاضیان بانکی ارائه شده است.
دریافت تسهیلات و خرید اقساطی، تبدیل به بخش ثابتی از زندگی امروزه شده است و از یک سو به مردم کمک می‌کند تا نیازهای خود را راحت‌تر تهیه کرده و از سویی دیگر قدرت عمل فروشندگان را افزایش می‌دهد. اعتبارسنجی نیز پاسخی است بر این نیاز دو سویه؛ که مراکز تخصصی، اعتبار مالی افراد را می‌سنجند تا مشخص شود یک نفر، بر اساس شغل، درآمد، هزینه‌ها، رفتارهای مالی و اعتباری خود چقدر می‌تواند تسهیلات دریافت کند و تا چه میزان توان بازپرداخت اقساط را دارد.
اعتبارسنجی نه تنها برای بانک‌ها بلکه هر جا که قرار است خدمات و کالاهایی مثل لوازم خانگی، خودرو یا حتی اجاره خانه به صورت اعتباری و مدت‌دار عرضه شوند، مورد استفاده خواهد بود. با استفاده از این خدمت ویژه، متقاضیان از دردسرهای دریافت تسهیلات و ارائه وثیقه‌های سنگین رها شده و در سریع‌ترین زمان ممکن به خواست خود می‌رسند.
مرآت یکی از سامانه‌های اعتبارسنجی است که در خدمت بانک‌ها و ارائه‌کنندگان خدمات مالی اعتباری بوده و افراد را به صورت غیر حضوری ارزیابی کرده و گواهی اعتبارسنجی آن‌ها را صادر می‌کند.
آن طور که مرآت می‌گوید، اعتبارسنجی دقیق متقاضیان با معیارهایی هم چون شغل، درآمد و ضرایب پایداری، توان بازپرداخت، عملکرد مالی، استان محل سکونت، رفتار اعتباری و … صورت می‌گیرد که محاسبات مرتبط با این معیارها، با کمک کلان داده‌ها و هوش مصنوعی انجام می‌شود.
این سامانه در گام نخست فعالیت خود، خدمات اعتبارسنجی را در اختیار بانک قرض‌الحسنه رسالت قرار داده و در نظر دارد این خدمات را در اختیار دیگر مراکز ارائه‌کننده تسهیلات یا کسب‌وکارهای فروش اقساطی نیز قرار دهد.
اعتبارسنجی ۲.۸ میلیون نفر
از زمان راه‌اندازی سامانه اعتبارسنجی مرآت در اردیبهشت ماه ۹۶ تا اسفندماه ۹۹، بیش از ۲میلیون و ۸۰۰هزار نفر، نزدیک به ۳میلیون و ۷۰۲هزار بار توسط این مرکز اعتبارسنجی شده‌اند. همچنین با اتکا به نتایج سامانه اعتبارسنجی مرآت تا کنون بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات خرد اعطا شده است.
گزارش چهارساله سامانه اعتبارسنجی مرآت نشان می‌دهد نرخ مطالبات غیرجاری این تسهیلات کمتر از ۵ در هزار است که رکورد مطلوبی در کشور محسوب می‌شود. لازم به ذکر است مطالبات غیرجاری شامل مطالبات سررسید گذشته، معوق و مشکوک‌الوصول است و در میان شاخص‌های مختلفِ ثبات مالی، مطالبات غیرجاری بانک‌ها از اهمیت بسزایی برخوردار هستند، زیرا مطالبات بر کیفیت دارایی، ریسک اعتباری و کارایی تخصیص منابع به بخش‌های تولیدی تاثیر می‌گذارد.
مرآت در ابتدای راه خود و در سال ۹۶، بیش از ۱۹۰هزار بار اقدام به اعتبارسنجی کرده اما به یک باره و در سال ۹۷ این تعداد نزدیک به ۴ برابر افزایش یافته است. در سال ۹۸ و ۹۹ نیز تعداد اعتبارسنجی‌ها نزدیک به هم بوده و ۷۵ درصد کل اعتبارسنجی‌های انجام شده را شامل می‌شود.
همان طور که پیش از این مطرح شد، مراکز اعتبارسنجی به مردم کمک می‌کنند تا راحت‌تر و در زمان کمتری به تسهیلات درخواستی‌شان برسند. مرآت در گزارش خود نیز به این موضوع اشاره کرده و می‌گوید استفاده از این سامانه موجب صرفه‌جویی ۷۰ هزار ساعت در زمان، ۴۰۰ هزار کیلومتر در جابه‌جایی و جلوگیری از مصرف ۱۴ تن کاغذ شده است. اقدامی که از نظر زیست محیطی و کاهش آلودگی بسیار با اهمیت است.
رضایت ۸۰ درصدی از مرآت
به منظور پاسخگویی به سوالات و پیگیری‌های متقاضیان اعتبارسنجی، بخشی با عنوان «مرکز تماس» در این مرکز شکل گرفته است. آن طور که مرآت می‌گوید، پاسخگویی‌ها در عموم موارد، صرفا به یک راهنمایی خلاصه نمی‌شود و نیازمند پیگیری‌های متعدد از سوی کارشناسان این سامانه است.
طبق گزارش مرآت، ماهانه بیش از ۷۰ هزار تماس در این مرکز پاسخ داده می‌شود. تمامی این تماس‌ها در سیستم یکپارچه ارتباط با مشتریان ثبت شده تا امکان بررسی و ارزیابی گفت‌وگوها وجود داشته باشد. نظرسنجی‌های انجام شده از نمونه‌ای۲۵ هزار نفری نیز نشان می‌دهد که ۸۰ درصد کاربران، رضایت خود از سامانه را بسیار زیاد و زیاد اعلام کرده‌اند.
بیشترین متقاضیان
بیشترین تعداد اعتبارسنجی صورت گرفته طی سال ۹۹ در سه استان تهران، کرمان و خراسان رضوی بوده است که تقریبا ۶۳ درصد از کل اعتبارسنجی‌های انجام شده در سال گذشته به این سه استان اختصاص دارد.
ایلام نیز با تنها ۵ هزار و ۳۳۷ مورد اعتبارسنجی کمترین میزان را به خود اختصاص داده است. استان سمنان نیز در رتبه بعدی قرار دارد. این دو استان روی هم، کمتر از یک درصد از کل اعتبارسنجی‌های انجام شده در سال ۹۹ را به خود اختصاص داده‌اند.
براساس گزارش مرآت بیشترین افرادی که متقاضی اعتبارسنجی برای دریافت تسهیلات بودند در بازه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال سن قرار داشتند. در این بازه سنی در حدود یک میلیون و ۴۸هزار نفر اعتبارسنجی کرده‌اند. پس از این گروه سنی بین ۴۰ تا ۴۹ سال بیشترین میزان تسهیلات را دریافت کرده‌اند. این نشان می‌دهد جوانانی که پس از پایان تحصیلات خود مشغول به کار شده و آماده شروع زندگی مشترک مشترک هستند یا در ابتدای مسیر این زندگی قرار دارند، بیشترین تقاضا را برای دریافت تسهیلات داشته‌اند.
بازه سنی ۷۰ به بالا نیز تنها ۱.۵ درصد از کل متقاضیان اعتبارسنجی را تشکیل داده و از این حیث کمترین میزان تقاضا به این بازه سنی اختصاص دارد.
بخش دیگر گزارش به شغل افراد اعتباری سنجی شده اشاره دارد که نشان می‌دهد دولتی‌ها، بیشترین متقاضیان تسهیلات هستند. حدود یک میلیون و ۵۶۳ هزار نفر در گروه شغلی کارمند بخش دولتی یا عمومی غیردولتی اعتبارسنجی شده‌اند و ۶۳۹ هزار و ۲۹۸ نفر نیز از کارمندان بخش خصوصی بوده‌اند.
افرادی که به شغل آزاد مشغول هستند نیز سهم ۱۸ درصدی از کل متقاضیان اعتبارسنجی شده دارند.
سهم مردان و زنان از اعتبارسنجی‌ها
به گفته مرآت، مردان بیشتر از زنان درخواست تسهیلات کرده‌اند که این تفاوت چشم‌گیر است. در حالی که ۷۲ درصد تسهیلات گیرندگان را مردان تشکیل می‌دهند، تنها ۲۸ درصد از متقاضیان، زن هستند. همچنین ۷۰ درصد افراد اعتبارسنجی شده سرپرست خانوار بوده‌اند.
محل سکونت ۷۳ درصد از کل افراد اعتبارسنجی شده ملکی بوده و برای ۲۰ درصد نیز استیجاری است.
از نظر تحصیلات نیز، متقاضیان با مدرک کارشناسی بیشترین سهم را از کل افراد اعتبارسنجی شده داشته‌اند. متقاضیان با مدرک دکترا و بالاتر نیز با سهم ۲ درصدی از کل افراد، کمترین میزان را داشته است.
متقاضیان از نگاه درآمد
درآمد خالص ماهانه افراد اعتبارسنجی شده بر مبنای اطلاعات سال ۹۹ نشان می‌دهد که متقاضیان با درآمد بیش از ۵ میلیون بیشترین سهم را داشته‌اند. همچنین افراد با درآمد کمتر از یک میلیون تومان، سهمی ۲.۶ درصدی از کل افراد اعتبارسنجی شده داشته و از این حیث در رتبه آخر قرار گرفته‌اند.
مرآت در گزارش خود، میانگین درآمد افراد اعتبارسنجی شده را براساس بازه سنی‌شان دسته بندی کرده است که نشان می‌دهد متقاضیان بازه ۳۰ تا ۴۰ سال با ۵میلیون و ۱۹۵ هزار تومان، بیشترین میانگین درآمد را در بین سایر بازه‌های سنی دارند. این گروه سنی نیز بیشترین تعداد افراد اعتبارسنجی شده را داشت.
کمترین میانگین درآمد نیز متعلق به بازه سنی ۱۸ تا ۲۵ سال با ۴ میلیون و ۶۱۹ هزار تومان است. اگر چه این مبلغ درآمد برای این بازه سنی رقم قابل توجهی به نظر می‌رسد.
اگر نگاهی به جدول میانگین درآمد از نظر میزان تحصیلات بیندازیم، می‌بینیم همان طور که انتظار می‌رود میانگین درآمد افراد دارای مدرک دکترا و بالاتر، حدود ۸ میلیون تومان بوده و بیشتر از سایر گروه‌ها است.
متقاضیان دارای فوق دیپلم نیز با میانگین درآمد تقریبا ۴ میلیون و ۸۰۰هزار تومانی، کمترین میزان درآمد را در میان ۴ گروه دیگر دارند.
بخش دیگر گزارش مرآت به میانگین درآمد افراد اعتبارسنجی شده در هر استان اشاره دارد که طبق آن، متقاضیان از استان‌های هرمزگان و بوشهر با متوسط درآمد بالای ۶ میلیون تومان، در رتبه‌های اول و دوم از این حیث قرار گرفته‌اند.
افراد اعتبارسنجی شده در استان‌های قم، چهارمحال و بختیاری، قزوین و زنجان نیز کمترین میانگین درآمد را به خود اختصاص داده‌اند.
از نظر خوش‌حسابی نیز متقاضیان سه استان هرمزگان، چهارمحال و بختیاری و خراسان رضوی از افراد سایر استان‌ها در پرداخت اقساط تسهیلات خود، خوش‌حساب‌تر بوده‌اند.
رد درخواست ۵ درصد از متقاضیان
طبقه‌های اعتباری افراد در مرآت به ۴ گروه اصلی نامتناسب، متناسب، کاملا متناسب و ممتاز تقسیم می‌شود که براساس تحلیل‌ها و نتایج این سامانه، بیش از ۹۵ درصد از متقاضیان در گروه‌های ممتاز، کاملا متناسب و متناسب طبقه‌بندی شده و امکان اعلام توان بازپرداخت ماهانه و ظرفیت بدهی برای آن‌ها وجود داشته است و درخواست حدود ۵ درصد از افراد که در گروه نامتناسب قرار گرفته‌اند، رد شده است.
مرآت در پایان گزارش خود به تحلیل گروه‌های ممتاز و کاملا متناسب پرداخته است. در این بررسی مشخص شده است که حدود ۷۴ درصد متقاضیان را آقایان تشکیل می‌دهند. همچنین بیش از ۵۰ درصد این دسته از متقاضیان در رنج سنی ۳۰ تا ۵۰ سال قرار دارند. دو رنج سنی که بیشترین میانگین درآمد را نسبت به سایر بازه‌های سنی داشته‌اند. از نظر تحصیلات نیز بیشتر افراد طبقه کاملا متناسب در سطح کارشناسی هستند.
طبق بررسی انجام شده، میانگین درآمد آقایان حدود ۱۱ میلیون و میانگین درآمد خانم‌ها حدود ۸ میلیون تومان بوده است. بیشتر مردان توان بازپرداخت بالاتر از ۷ میلیون تومان دارند؛ درحالی که این عدد برای زنان بین ۳ تا ۴ میلیون تومان است. همچنین عمده افراد با سطح اعتباری کاملا متناسب (حدود ۶۲٪) کارمند بخش دولتی یا عمومی غیر دولتی هستند.
گزارش کامل سامانه اعتبارسنجی مرآت را می‌توانید از اینجا مطالعه کنید.
